Нұрасылдың тамшыдай көмегі су жайылған жағалауға таудай тосқауыл болсын дейміз. Еліміздің он облысындағы қарғын су басып, адамдардың эвакуацияланғанын, бүкіл ел болып гуманитарлық көмек жөнелтіп жатқанын естіген бастауыш сынып оқушысы ата – анасы берген ақшаны жинап жүргенін айтты. Аз болса да бір кәдеге жарасын деп ата – анасына қолқа салып, Құлсарыға қаражат жібергісі келетінін айтқан. Олар да баласының жүрегіндегі мейірімді, бауырмал, жанашырлық сезіміне қайран қалып, гуманитарлық көмек жинап жатқан орынға алып келген.
Нұрасыл бұл көмегін Құлсары халқына жеткізуін өтінді.
М. Әбдіхалықов атындағы мектеп-гимназиясының 4-сынып оқушысы Нұрасыл Игілікұлы жұрттың ризашлығына бөленіп, үлкендердің батасын алды. Еліміздегі су тасқыны бастауыш сынып оқушысын да күрсіндірді. Себебі, қарғын судан тек ересектер ғана емес, өзімен жасты балалар да зардап шегіп жатыр. Маңғыстау облысы Ақшұқыр ауылынан Құлсарыға аттанатын көмек туралы естіген Нұрасыл арнайы жинап жүрген қаражатын мұқтаж жандарға беріп жіберді, деп хабарлайды Egemen.kz.
Балақай тасқын судан зардап шеккен халыққа арнайы құтыда жинаған тиын-тебенін жіберді. Аз да болса көптей көрген халық Нұрасылға алғысын жаудырып жатыр.
«Құлсарыдағы ағаларыма, бауырларыма осы тиынды бергім келіп отыр. Қобдишаға жинап жүрген тиыным еді. Енді оны сіздерге табыстаймын, бауырларыма жеткізіп берсеңіздер деймін», деді Нұрасыл Игілікұлы өзінің видеоүндеуінде.
Желі қолданушылары баланың бұл ісін мақтап, «елім деген жүрегіңнен айналайын», «өркенің өссін!», «жарайсың!», «аман жүр, өзіңе еселеніп қайтсын!» деген сарында жылы лебізін білдіріп жатыр.
Фото: ТЖМ, Алатау ақпараты
«Ол тыныш, кішіпейіл студент еді, оқуға деген талпынысымен көзге түсті. Жалпы геология сабақтарында Михаил Усов пен менің дәрістерімді қызығушылықпен тыңдағанын қуанышпен есіме түсіремін. Усов оқыған жалпы геология курсы геологтарды даярлау үшін ерекше маңызға ие болды. Бұл курс ғылымның кеңдігі мен тереңдігін және оның мемлекеттік маңызы бар міндеттерін үйретеді. Мұндай курсты оқыған студенттің жан дүниесінде ұшқын пайда болады, ғылымды жақсы көре бастайды және білімге деген қажымас күш алады. Бірақ жалпы дәрістер жеткіліксіз, студент ғылыми және танымал әдебиетке деген құштарлықты дамыта білуі керек. Қаныш Имантайұлында дәл осындай жағдай болды, ол арнаулы әдебиеттерді оқуға байсалды қызығушылық танытып, барлық кештерді өз біліміне арнады. Бірде мен оған Вальтердің «Шөлдің пайда болу заңдары» кітабын оқуды ұсындым. Бұл кітапты қайтарған кезде кітапты қатты ұнатып, маған көп сұрақ қойды. Бұл кітап оған Қазақстанның кейбір аумақтарының шығу тарихын түсінуге көмектескенін айтты, ол біздің еңбегімізді ақтады. Ол республика Ғылым академиясының президенті болған кезде де менімен ешқашан байланысын үзген емес.
Әл-Кинди (800 — 879 ж.ж.) — «араб философы»атанған алғашқы ірі араб тілді философ. Ол метафизика, этика, логика, психология, медицина, фармакология, математика, астрономия, астрология және оптикаға дейінгі жүздеген түпнұсқа трактаттар жазды, сонымен қатар рухтар, қылыштар, зергерлік бұйымдар, сияқты шынайы практикалық тақырыптарға қатысты. Ғылым мен ежелгі грек философиясының жетістіктерін — Птолемей, Евклид, Аристотель және т.б. еңбектерін жақсы зерттеді.
Сондай-ақ, әл-Кинди Аристотель мен басқа да ежелгі грек ғалымдарының еңбектерін араб тіліне аударған алғашқы адам болып табылады. Осылайша, мұсылман шығысына перипатетизм идеялары бірінші болып Әл-Киндиді әкеледі. Әл-Киндидің қаламына арифметикаға кіріспе туралы төрт трактат, инженерлік есептеулерді қолдану туралы төрт трактат, жұлдыздардың орналасуы туралы трактат, астролаб құру, Аристотельдің құдайлық тұжырымдары, медицина туралы трактаттар және музыкология туралы трактаттар кіреді.
Өз кітабында «Интеллект туралы» әл-Кинди адам интеллектті тек сезініп қана қоймайды, сонымен қатар бекітеді дейді. Сезім сияқты, адамның ақыл-ойы да потенциал күйінде басталады. Бұл ақыл-ойдың бірінші түрі, интеллектуалды формаларды ұстап алу мүмкіндігі болып табылатын әлеуетті интеллект. Ол пішінді ұстап, шынымен ойласа, ол «нағыз ақылға» айналады. Сонда біз бұл формалар туралы өз қалауымыз бойынша ойлана аламыз. Біздің мұны істеу қабілетіміз — әл-Кинди «алынған интеллект»деп атайды (әл-Фарабиден «алынған интеллектпен»шатастырмау керек, бұл көптеген зияткерлік формалардың жан-жақты жетістігін білдіреді). Есіңізде болсын, ақыл-ойдың бұл түрлері іс жүзінде бірдей, үш түрлі күйдегі адам ақыл-ойы: толығымен әлеуетті, толығымен өзекті және уақытша әлеуетті, бірақ өз қалауы бойынша актуализациялауға қабілетті.
Алекс Хоннольдтың жартасқа саусақтарының ұшымен ғана ілініп тұрған суретін көрудің өзі көпшілігімізді дір еткізер қорқыныш ұялатары анық.
Шерпа жүктасушылары жүкті Эверест тауындағы лагерьден Непалдың Горак — Шептегі ауыл қоймасына апара жатыр. Мыңдаған жылдар бойы биіктікті мекен еткен шерпа тұрғындары оттегін тиімдірек пайдалануға мүмкіндік беретін генетикалық мутацияға ие болды.
*Нұркен Әбдіров 23 жасында қайталанбас ерлік жасаған кеңес одағының батыры, қаһарман17 жауынгерлік ұшу кезінде 18 фашистік танктер, 46 жүк машиналары мен арбалары, оның ішінде оқ-дәрілері мен жанғыш заттар, 5 зениттік артиллерияның нүктесі, бірнеше дзот және ондаған фашистер жойылды.
Соғыс басталған кезде Нұркен Орынбордың әуе училищесінің курсанты болып оқып жүрген. 1942 жылы оқуды бітірген соң оған қысқа мерзімді демалыс берілген, алайда ол бұл демалыстан бас тартты.
Ең біріншісі. Кітап оқу – адамның көкжиегін кеңейтіп, есте сақтау қабілетін жақсартады, сөздік қоры мол болады және ойлауды дамытады. Кітап оқығанды жаным сүйеді. Күнделікті үздіксіз кітап оқимын,кем дегенде 10-15 бет. Әсіресе, қазақ әдебиеті кітаптарын жиі оқимын. Осы уақытқа дейін роман, үзінді, шағын әңгіме жинақтарын көп оқыдым. Мысалы: «Қызыл жебе», Болмаған балалық шақ», «Гауһар тас», «Мәңгілік бала бейне», «Сүйекші», «Бақытсыз Жамал» және т.б
Үшіншісі: Спорт – денсаулық кепілі. Спортпен шұғылданған адамның денсаулығы мықты болмақ. Спорттың түр — түрі бар екендігі барлығына мәлім. Ал әр адам әр түрлі спорт түрін ұнататыны айдан анық. Менің ұнататын спортым ол – футбол. Футбол – менің хоббиім. Бұл спорт түрімен 8 жасымнан бері шұғылданып келемін. Аптасына 2-3 рет ойнап тұрамын, бірақ мүлдем тастаған емеспін. Көптеген жарыстарға қатысып жүлделі орындарға ие болдық. Футбол барлық уайым қайғыны ұмыттыратын және эмоцияға толы спорт түрі.
Шешендік – қазақ елінің көнеден келе жатқан дәстүрлі тіл өнері, сирек ұшырасатын қасиет, дарын. Шешендік сөз терең ойға, ұтқыр шешімге, тапқыр қисынға құрылады. Қазақта жезтаңдай, ділмар, айыркөмей, орақ ауыз, от тілді, сөзуар, тапқыр адамды «шешен» деп айтқан. Аманша Арыстанқызы «Асыл сөз майданда да керек, Сайранда да керек» деген болатын өз сөзінде. Шараға қатысушыларға ол бірнеше мысалдар келтіріп, әңгімелерден үзінді келтіре отырып ораторлықтың негізгі бағыттарын талқылап, аудиторияға әсер ету әдістерін үйретті. Сонымен қатар ол белгілі ораторлардың сөй сөйлеудегі ерекшеліктерін айтып, қатысушыларға арнайы тапсырмалар берді.
Ақын Ғафу Қайырбеков ағамыз өлең жолдарындағы «Ұстаз болу – жүректің батырлығы», — деген шынайы құрметі дәл бүгінгі ұстаздарға арналғандай. Олай дейтінім, жаңа заманның жаңа буыны гипербелсенді балалар. Технологиялар дамыған кезеңде білетіні өте көп. Бірақ, оның қайсысы өз өмірлеріне аса қажет екенін әлі айыра алмайды. Оларға интернеттен көргендері өте қызық болғанымен, жасына лайық дүниелерді ажырата алмайды. Бала үшін бәрі қызық. Сабақтан тыс уақытының көбі – ұялы телефонда өтетінін ата – аналар да растайды. Балалардың білуге құштарлығы қуантады. Деседе, жоғары технологиялардың жылдам дамып келе жатқан кезінде балалар мен жасөспірімдерді қолындағы гаджеттен мүлде ажырата алмаймыз. Интернеттен көрген – білгендерін талқылай отырып, оларға өнегелі нәрселерді айту, жақсыны үйретіп, жаманнан жирендіре отырып, жасөспірім шәкірттерді ұлттық құндылықтар әлеміне жетелеп алатын – басқа пәндермен қатар қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі деп білемін.
«Оқу – инемен құдық қазғандай», — деген халық даналығына сүйенсек, ұстаз еңбегі де дәл сондай өлшеусіз. Әр сабақта оқушы жадында қалуы үшін тақырыптарды біріне бірін ұқсатпай қызықты етіп өткізуге тырысу, іздену, әр шәкірттің қабілетіне қарай тақырыпты игеруге үйрету қанша уақытты қажет етеді? Әрине, бұл сұраққа жауап беру оңай емес. Ұстаз еңбегінен нәтиже шығару үшін тек сабақ өткізумен шектелмейді. Әр оқушыны өз баласындай жақсы көруі қажет. Өзі сабақ беретін әр сыныптағы шәкіртті жүрегімен баурап алып, оған шынайы ұстаз бола білгенде ғана ұйымшыл орта қалыптастырып, сыныпта, мектепте ғана емес отбасында, көшеде, өз ортасында өнегелімен танылатын жас буын – тұлға дайындай алады. Осындай көзге көрінбейтін, уақытпен өлшенбейтін еңбектің нәтижесі – шәкіртінің білімімен, білімін шыңдау үшін қатысқан байқаулармен көрінеді. Сонымен қатар, ұстаздың бала оқытудағы тәжірибесінің таратылуы, белсенділік танытып, семинар – тренинг ұйымдастырып, біліктілігін арттыру жетістіктері арқылы танылады.
Мен Абай атындағы Алматы облыстық мамандандырылған гимназия-интернатында қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімімін. 2004-2008 жылдары М.Өтемісұлы атындағы БҚМУ, қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі (бакалавр) мамандығы бойынша бітірдім. 2021-2023 жылдары Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық университеті — қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдерін даярлау магистратурасын тәмамдадым. Педагог-зерттеушімін. Ұстаздық еңбек жолымды бастағаннан бергі жылдары Қазақстан Республикасында орта білім мазмұнын жаңарту шеңберінде қазақ тілді мектептердегі «Қазақ тілі» мен «Қазақ әдебиеті» пәндері бойынша педагог кадрлардың біліктілігін арттыру, «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығы өткізген «Сындарлы сабақ құрылымы және қолдануға тиімді әдіс-тәсілдер» атты біліктілікті арттыру курстарынан өттім. ҚР БҒМ, «Толық адам» тұжырымының рухани мұраларда берілу сипаты» атты халықаралық дөңгелек үстел, «Өрлеу» БАҰО АҚ «Қазақ тілі» және «Қазақ әдебиеті» пәні педагогтерінің базалық және пәндік құзіреттіліктерін дамыту» атты біліктілікті арттыру, Түркия мемлекеті, Элязыг қаласының Фырат университетінде 10 күндік білім жетілдіру курсына қатысып, біліктілікті жетілдіру тәжірибесін үйреніп, сабақ өткізуге пайдаланып, мұғалімдермен бөлісудемін.
Оқушыларымның жетістіктері де атап өтуге тұрарлық. Атап айтар болсам, Республикалық олимпиадаға қатысқан шәкірттерім 2019 жылы Куанбаева Дамира (10-сынып) — ІІ орын, 2022 жылы 3 – кезеңнен өткен оқушыларым Төреханова Махаббат – І орын, Назарбекова Гүлназ – І орын, Сүннен Ұлжан – ІІІ орын, Мақажанова Тоғжан – ІІІ орын алса, 2024 жылы Дарханқызы Қарақат – ІІІ орынды иеленді. Ал, Республикалық ғылыми жобаға 2018 – 2021 жылдары қатысқан оқушылардың жетістіктері өз алдына. Олар Дабылқызы Сымбат – ІІІ орын (қазақ тілі), Шаабекова Жібек – ІІІ орын (қазақ тілі), Омарқұлова Аружан — ІІ орын (әдебиет), Мақтабек Ғалия — ІІ орын (әдебиет). «Қ.Бітібаева олимпиадасына» Молдахан Еркежан — ІІІ орын, Жаңабек Айғаным – мадақтаманы иеленді.
2022 – 2023 оқу жылында шәкірттерім Республикалық оқулар мен шығармашылық байқаулардан да қалған емес. Айталық, 2022 – 2023 оқу жылында Несіпбай Шәміл – Республикалық «Абай оқулары» және «Абай әлемі» атты шығармашылық байқауынан – ІІ, ІІІ орын алса, «Ділмар» шешендік байқауында – Бас жүлдемен марапатталды. 2023 жылы Респуликалық «Мұқағали оқулары» шығармашылық байқауында І – орынға ие болды. Төреханова Махаббат – ІІ орын, «Абай және ХХІ ғасыр» атты Республикалық желілік Абай мектептерінің эссе байқауына қатысып, – ІІ орын, Марат Медина «Өз заманының заңғары» атты Республикалық желілік Абай мектептерінің байқауында – ІІІ орын, «Әбіш оқулары» Республикалық ғылыми-шығармашылық байқауының – ІІ орын иегері болды. Болат Тәңірберді Республикалық оқушылар айтысының Мадақтамасымен, Қасымбай Руслан – ІІ орын (көркемсөз), Республикалық «Ақберен» шығармашылық байқауының , – ІІІ орын, Республикалық «Абай оқулары» шығармашылық байқауында «Көркемсөз» аталымы бойынша, – ІІІ орын, 2024 жылы өткен «Әбіш оқулары» Республикалық ғылыми-шығармашылық байқауының облыстық кезеңінде Данышбай Мерей – ІІ орын иегері атанды
«Білім берудегі 4К: теория мен әдістеме» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік онлайн-конференцияда шеберлік сабағы, (2020 жылы), «Желілік «Абай мектептерінде» «Қазақ тілі», «Қазақ әдебиеті», «Абайтану» пәндерін оқыту ерекшеліктері» атты Абай мектептері желісінің ұстаздарына арналған республикалық онлайн-курста шеберлік сабағы, (2021 жылы), «Оқушылардың оқу сауаттылығын оқытудағы тиімді әдіс-тәсілдері» тақырыбындағы желілік «Абай мектептеріне» арналған республикалық вебинарда дәріс, (2021 жылы),
Міне, менің атап өткендерім бір ғана менің ғана емес, бала оқытып келе жатқан көптеген әр ұстаздың, солардың қатарында Абай атындағы Алматы облыстық мамандандырылған гимназия-интернатының директоры Байсариева Алия Қожаққызы бастаған біздің гимназия педагогтерінің де тынымсыз ізденісі, жаңашыл тәжірибені сабағына қолдану, шәкірттеріне шынайы білім беріп, шығармашылыққа баулыған еңбегі. Мұндай жетістікке жету үшін кез келген педагог бар саналы ғұмырын ұстаздық етуге арнайды. Шәкіртінің жылт еткен жетістігін, алға басқанын көрсе өз баласы бәйгеден оза шапқандай қуанатын бала көңіл жан. Кейінгі кездері ұстаз еңбегімен санаспайтын жайттар да кездесіп жүр. Бір ұстаздың мектептегі кемшілігін көріп, дүйім жұртқа жайып салатын да мысалдар аз емес. Кейбір ата – ананың да ұстазбен санасқаны орынды. Ұл – қызына ұстаздың мектепте берген білімін отбасында пысықтауға көмектесетін ата – ана.
Ұстаздық еткен жылдарымдағы өзім мен шәкірттерімнің жетістігін мақтану үшін емес, жастарға үлгі болсын деген мақсатпен айттым. Шәкірттерімнің айтарлықтай жетістікке жетуіне біздің гиназия – интернаты ата – аналарының да көмегі орасан екенін айтпақпын. Әр оқушы әр пәнге шығармашылықпен дайындалуы үшін отбасында балаға көп уақыт бөліп, байқау тақырыбын меңгеруі үшін бірлесіп дайындалғаны, өздері білетін мәліметпен бөлісіп, баласына жақсы көңіл – күй сыйлағандықтан, бүгінгі жетістікпен тоқтап қалмай, биік белестерге ұмтыламыз.
Мен өзімнің туған өлкем «Есігім — алтын бесігім» жайлы жазып отырмын. Есік қаласы — қазіргі Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданының орталығы. Іле Алатауының солтүстік баурайында, Алматы қаласынан 50 шақырым жерде орналасқан. Тарихи деректерге сүйенетін болсақ — осы жазықтықта 40 — тан астам обалар орналасқан. Ерекше атап айтатын обасның бірі «Есік» обасы -обаның диаметрі 60 метр, биіктігі 6 метр. Есік обасының ерекшелігіне келетін болсақ — бұл обадан 17-18 жас шамасындағы сақ ханзадасы «Алтын адам» жерленген. Алтын адам — ерекше сән-салтанатпен жерленген, мәйіттің оң жақ бел тұсында ағаш қынды қанжар — ақинақ ілінген, белдігінде аң — жануарлар бейнелері салынған алтын қаптырмамен әшекейленген. Мәйіттің сол жағында — алтын ұшты жебе, қамшы, шағын жібек қоржын болған. Сонымен қатар қабір ішінен алтын түймелер, қола теңгелер, күміс табақша, 4000 — нан астам бұйымдар табылған.
