«Цифрлық трансформация және оның қоғамға әсері»

«Ғасырлардан ғасырға хат жеткенде,

Адамзаттың ақылы зат жеткенде…»

Мұқағали Мақатаев

Цифрлық трансформацияның қоғамға әсері әлі де толық зерттеліп, дамып келе жатқан процесс болып табылады. Технологиялар барлық салаға еніп, адамның өмірін өзгерту ғана емес, сонымен қатар жаңа мүмкіндіктер мен қиындықтарды да туындатып отыр. Бұл процесс тек жұмыс немесе білім беру жүйелерімен шектелмей, күнделікті өмірдің барлық аспектілерін қамтиды. Сонымен қатар, ол адам психологиясына, мәдениетіне, әлеуметтік құрылымдарға және тіпті саясатқа да әсер етеді.

Жалпы, цифрлық технологиялар қазіргі өміріміздің ажырамас бөлігіне айналды. Біз күн сайын телефон, компьютер, интернет сияқты құралдарды пайдаланамыз. Олар біздің қарым-қатынасымызды, жұмыс істеу әдістерімізді, оқу мен демалысымызды түбегейлі өзгертті. Бұрын адамдар бір-бірімен хат жазып, кездесіп сөйлесетін болса, қазір мессенджерлер мен әлеуметтік желілер арқылы кез келген адаммен жылдам байланыса аламыз. Дегенмен, бұл өзгерістер тек оң нәтижелер әкеліп қана қоймай, сонымен бірге жаңа қиындықтар мен мәселелер туғызуда.

Біріншіден, интернеттің пайдасы өте көп. Ақпарат іздеу бұрынғыдай қиын емес. Кітапханаға барып, ұзақ уақыт кітап ақтарудың орнына, бірнеше секунд ішінде Google немесе басқа іздеу жүйелері арқылы кез келген сұраққа жауап табуға болады. Бұл әсіресе оқушылар мен студенттер үшін үлкен мүмкіндік. Әртүрлі онлайн курстар мен бейнесабақтар білім алуды жеңілдетіп, оқуға деген қызығушылықты арттырады. Әсіресе шалғай аймақтарда тұратын адамдар үшін онлайн білім алу өте тиімді.. Олар қалаға бармай-ақ, сапалы білім ала алады. Бірақ, онлайн оқудың да қиындықтары бар. Кейбір оқушылар интернетке қосылу мәселесіне тап болады, ал басқалары өз бетінше оқуға дағдыланбағандықтан, білім сапасы төмендеуі мүмкін. Сонымен қатар, ұзақ уақыт экранға қарау денсаулыққа кері әсерін тигізуі мүмкін.

Сонымен қатар, жұмыс саласында да үлкен өзгерістер байқалды. Интернет адамдарға жаңа кәсіп түрлерімен айналысуға мүмкіндік берді. Бұрын кәсіп ашу үшін көп қаражат қажет болса, қазір көп мамандықтар қашықтан жұмыс істеуге мүмкіндік береді. . Мысалы, фрилансерлер түрлі жобаларда жұмыс істеп, өз уақыты мен орнын еркін таңдай алады. Кез келген адам онлайн дүкен аша алады немесе өз қызметін интернет арқылы ұсына алады. Онлайн жиналыстар, электронды құжат айналымы және автоматтандырылған жүйелер қызметкерлердің жұмысын жеңілдетеді. Бірақ бұл жұмыссыздықтың артуына да себеп болуы мүмкін. Көптеген өндірістерде роботтар мен жасанды интеллект адамдардың орнын басуда. Осыған байланысты кейбір мамандықтар жойылып, жаңа мамандықтар пайда болуда. Адамдарға еңбек нарығындағы өзгерістерге бейімделу үшін үнемі жаңа дағдыларды үйрену қажет.

Цифрлық технологиялардың қарым-қатынасқа да әсері зор. Бұрын адамдар бір-бірімен негізінен бетпе-бет кездесіп сөйлессе, қазір әлеуметтік желілер арқылы кез келген қашықтықтағы адаммен оңай байланыс орнатуға болады. Бұл әсіресе шетелде оқып немесе жұмыс істеп жүргендер үшін өте ыңғайлы. Алайда, виртуалды қарым-қатынас адамдардың бетпе-бет сөйлесу дағдыларын әлсіретуі мүмкін. Кейбір адамдар әлеуметтік желілерде көп уақыт өткізіп, шынайы өмірде қарым-қатынас жасаудан алыстайды. Бұл жалғыздық пен депрессия сияқты мәселелердің көбеюіне алып келеді.

Екіншіден, интернеттегі ақпараттың барлығы бірдей сенімді емес. Кейбір сайттар жалған ақпарат таратады, ал кейбір адамдар интернет арқылы алаяқтық жасайды. Кибершабуылдар, деректердің ұрлануы сияқты мәселелер де бар. Сондықтан интернетті қауіпсіз пайдалану үшін адамдар цифрлық сауаттылықтарын арттыруы қажет. Жеке мәліметтерді бөтен адамдармен бөліспеу, күмәнді сілтемелерге өтпеу, белгісіз адамдармен сөйлескенде сақ болу өте маңызды.

Технологиялар денсаулыққа да әсер етеді. Ұялы телефон, компьютер және басқа да экрандық құрылғыларды ұзақ пайдалану көздің шаршауына, бас ауруына, ұйқының бұзылуына әкелуі мүмкін. Кейбір адамдар телефонға қатты тәуелді болып, уақытын дұрыс басқара алмай қалады. Бұл әсіресе оқушылар үшін маңызды, өйткені көп уақытын телефонда өткізу сабақ үлгеріміне кері әсер етуі мүмкін. Сондықтан экран уақытын шектеу және белсенді өмір салтын ұстану маңызды.

Технологиялар медицина саласында да үлкен рөл атқарады. Қазір көптеген ауруларды ерте анықтауға мүмкіндік беретін құрылғылар бар. Дәрігерлер науқастармен онлайн кеңес өткізіп, қажетті ақпарат бере алады. Бұл әсіресе алыс ауылдарда тұратын адамдар үшін өте тиімді. Жасанды интеллект медицинада да кеңінен қолданылады. Ол диагноз қоюды жеңілдетіп, науқастарға тиімді ем таңдауға көмектеседі. Бірақ медициналық деректердің құпиялылығын сақтау маңызды. Егер бұл ақпарат қате қолға түссе, адамдарға зиян келуі мүмкін.

Цифрлық технологиялардың қоршаған ортаға да әсері бар. Бір қарағанда, интернет пен электрондық құрылғылар қағаз тұтынуды азайтады деп ойлауымыз мүмкін. Бірақ технология өндірісі табиғатқа үлкен жүктеме түсіреді. Компьютер, телефон, планшет сияқты құрылғыларды жасау үшін көп энергия мен табиғи ресурстар жұмсалады. Сонымен қатар, электроника қалдықтары экологияға кері әсер етеді. Сондықтан ескі құрылғыларды қайта өңдеу маңызды.

Автоматтандыру мен жасанды интеллекттің дамуы кейбір жұмыс орындарының қысқаруына әкелуі мүмкін. Бұрын адамдар істеген жұмысты қазір роботтар мен бағдарламалар атқара алады. Кейбір зауыттарда, тіпті дүкендерде де автоматтандырылған жүйелер қолданылуда. Бұл адамдарға жұмысты жеңілдеткенімен, кейбір мамандықтардың жойылуына әкелуі мүмкін. Сондықтан болашақта жаңа технологияларға бейімделу үшін адамдар үнемі жаңа дағдыларды меңгеруі қажет.

Цифрлық дәуірдің бір маңызды мәселесі – деректердің қауіпсіздігі. Қазір көптеген жеке мәліметтер интернетте сақталады. Мысалы, банктік деректер, жеке құжаттар, әлеуметтік желілердегі ақпараттар. Егер бұл деректер дұрыс қорғалмаса, оларды алаяқтар пайдаланып кетуі мүмкін. Сондықтан құпиясөздерді мықты етіп жасау, екі факторлы аутентификацияны қолдану сияқты қауіпсіздік шараларын сақтау қажет.

Интернет тек пайдалы ақпарат көзі ғана емес, сонымен қатар мәдениет пен өнердің таралуына да ықпал етеді. Қазір адамдар әлемнің кез келген жеріндегі өнер туындыларын онлайн көре алады, түрлі елдердің мәдениетін зерттей алады. Бұл жаһандану процесін жеделдетіп, халықтар арасындағы байланысты күшейтеді. Бірақ кейде ұлттық мәдениетке қауіп төнуі мүмкін. Кейбір жастар өз мәдениетінен гөрі, шетелдік мәдениетке көбірек қызығушылық танытып, дәстүрлерін ұмытып кетуі мүмкін. Сондықтан технологияларды мәдени құндылықтарды сақтауға пайдалану маңызды.

Жалпы, цифрлық технологиялар өмірімізді айтарлықтай жеңілдетті. Біз ақпаратқа тез қол жеткіземіз, қашықтан жұмыс істей аламыз, жаңа мүмкіндіктерге ие болдық. Бірақ бұл өзгерістермен бірге жаңа қиындықтар да пайда болды. Әлеуметтік желілерге тәуелділік, интернеттегі қауіпсіздік мәселелері, денсаулыққа әсері, жұмыс орындарының қысқаруы сияқты мәселелерді шешу қажет.

Сондықтан технологияларды дұрыс пайдалану өте маңызды. Оларды тек ойын-сауық үшін емес, білім алу, даму, жаңа мүмкіндіктерге жету үшін қолдану керек. Әр адам өз уақыты мен ресурстарын тиімді пайдаланып, технологиялардың оң және теріс жақтарын түсіне білуі қажет. Егер біз саналы түрде цифрлық әлемге бейімделетін болсақ, оның пайдасын барынша көре аламыз.

АЙДЫНҚЫЗЫ Алина