Болашақтың мамандығы

«Ісім оңсын десеңіз,

Сол істін маманы болыңыз.

Даңқым шықсын десеңіз,

Көпшіліктің адамы болыңыз».

(Әл-Фараби)

Бүгінгі жаһандану мен технологиялық үдеріс дамыған заманда мамандық таңдау әрбір жас үшін маңызды әрі жауапты қадам. Уақыт бір орында тұрмайды: жаңа технологиялар пайда болып, бұрынғы кәсіптердің бірқатары өз маңызын жоғалтуда. Бұл өзгерістер еңбек нарығына да тікелей әсер етуде. Енді адам болашағын тек ата-ананың кеңесімен немесе дәстүрлі көзқараспен таңдай алмайды. Болашақтың мамандығы-бұл өзіңнің қызығушылығың мен қабілетіңе негізделген, сонымен қатар қоғамның сұранысына сай келетін кәсіби жол.

XXI ғасыр – ақпарат пен технологияның ғасыры. Бұрын қолмен атқарылатын көптеген жұмыс түрін бүгінде роботтар мен жасанды интеллект жүйелері алмастыруда. Мысалы, өндірістегі қарапайым операциялар, банк саласындағы кейбір есептеулер, тіпті медицина мен заң саласындағы кейбір аналитикалық жұмыстар да автоматтандырылып жатыр. Мұндай жағдайда адамның рөлі өзгереді: енді ол тек орындаушы емес, креативті ойлайтын, күрделі шешімдер қабылдай алатын, эмоцияны түсінетін және адамдармен тиімді байланыс орната алатын маман болуы керек. Сондықтан болашақтың мамандықтары көбіне осы дағдыларға сүйенеді.

Қазіргі таңда сұраныс артып келе жатқан мамандықтардың қатарына жасанды интеллект инженерлері, деректер талдаушылары биотехнологтар, киберқауіпсіздік мамандары, экологиялық сарапшылар, IT-жобалау мен бағдарламалау саласының мамандары, сондай-ақ креативті индустрия өкілдері — видеомонтажшылар, контент жасаушылар, графикалық дизайнерлер жатады. Бұл салалардың барлығын біріктіретін ортақ қасиет — олар үнемі дамуды, жаңашылдықты, икемділікті талап етеді.

Алайда кез келген адам үшін мамандық таңдауда тек сұранысқа қарап шешім қабылдау жеткіліксіз. Адам өзінің ішкі қалауын, қабілетін, мінезін және өмірлік құндылықтарын да ескеруі тиіс. Біреуге — нақты ғылымдар ұнайды, біреуге — адамдармен жұмыс істеу, ал енді біреуге шығармашылық. Мысалы, интроверт мінезді адам үнемі адамдармен тығыз қарым-қатынаста жұмыс істеуді қиындық көруі мүмкін, ал экстравертболса, шығармашылық топтарда, жобалық басқаруда өзін еркін сезінеді. Сондықтан мамандық тек табыс табудың жолы емес, ол -адамның өмірінің үлкен бөлігін қамтитын, өзін жүзеге асыру алаңы.Мен өз болашағымды геоақпараттық технологиялармен байланыстырамын. Бұл салада жер туралы мәліметтерді карта, спутниктік суреттер, дрондар арқылы жинап, оларды талдау арқылы қала құрылысы, экология, көлік, ауыл шаруашылығы сияқты салаларда нақты шешімдер қабылдауға көмектесуге болады. Бұл сала бір жағынан техника мен ғылымға, екінші жағынан — қоғамға пайдалы болуға негізделген. Сонымен қатар мен басқару мен жобалау салаларына да қызығамын. Болашақта осы салаларды үйлестіріп, өз жобаларымды жасап, адамдарға жаңа жұмыс орындарын ашқым келеді.

Мен бұл мамандыққа қызығып жүргеніме өте көп уақыт болды,әрине мамандық тандау ешкімге де оңай жұмыс емес,мамандық тандау-ол сенің өмірлік жолын оған үлкен жауапкершілікпен қарау керек. Себебі,бұл жұмыспен шаршамай, сүйіспеншілікпен істейтініңе адам нық сенімді болуы қажет.

Бұл өмірлік табыс пен алға жетелейтін жұмыс деп түсінемін.Ешкімнің сөзіне мән бермей өз жүрегіне сеніп,өз мамандығын қателеспей барлығына дайын болуы қажет. Адамдар осы арқылы шындалып өмірдің ащысы мен тұщысында көріп қазақ жастары дамып,Қазақстан мүмкін осындай жастар арқылы дамушы емес, дамыған ел болуға да әрқашан да мүмкіндігіміз бар деген сенімдемін.

Мен бұл өзекті тақырыпты қозғаған себебім,қазір көбінесе жастар өз біліміне көп көңіл аудармай өзінің алған орта біліміне қанағат ете салады.Ал,біз бұл өмірге жайдан-жай өмір сүріп кету үшіндүниеге келмедік.Біз артымызға мұралар мен өз білімімізді көрсетіп даму үстінде жүру қажетпіз.Біз бұл дүниеге құр босқа кетуден қорқуымыз қажет.Біз дамымай жатырғансон болашақта шетелдіктер шығарған жасанды интелект, роботтар т.б дамып елдің жұмысын адам емес робот пен жасанды интелект істейді десем қате айтпаймын.Қазіргі танда шетелдер бір орында тұрмай жаңа нәрселер шығарудан тайынбай өз елдерін дамыту үстінде. Егерде адамдар бір орында тұрмай үнемі қозғалыста және даму үстінде болсақ бізде шетелдіктерден кем қалмаймыз деген үміттемін.

Ғалымдардың болжамы бойынша, әлемде 2030 жылға таман бүгінгі қолданыстағы 57 мамандық түбірімен жойылып, 186 жаңа мамандық дүниеге келеді екен. Өткен жылғы Давос экономикалық форумының баяндамасында 2020 жылы әлемдегі интеллект пен роботты техниканың дамуы нәтижесінде 2 млн жаңа жұмыс орны ашылатындығы, бірақ технологиялық жетістіктердің дәл осы мерзімде 7 млн-нан астам жұмыс орнын қысқартуға алып келетіндігі атап көрсетілді. Қазір мектеп қабырғасында жүрген оқушылардың 63 пайызы таяу болашақта бүгін заты түгілі, аты белгісіз мамандықтар бойынша жұмыс істейтін болады.

Қысқасы, біз орасан зор технологиялық өзгерістер дәуірінің табалдырығында тұрмыз. Ендеше, ұрпағымыздың ертеңі біздің бұл құбылысты қаншалықты түсінгенімізге, балаларымызға болашақ мамандық таңдауда қаншалықты сауатты бағдар бере алатынымызға тікелей байланысты болмақ. Қазіргі қоғам қарқынды дамып, технологиялар мен әлеуметтік қажеттіліктер өзгеріп жатқандықтан, болашақтың мамандықтары да соған сай жаңарып, бейімделіп келеді. Дегенмен, кез келген болашақ мамандығына қосуға болатын бір маңызды аспект бар – бұл жан-жақты дағдылар мен адамгершілік қасиеттердің үйлесімі.

Бірінші кезекте, болашақ мамандықтарға эмоционалдық интеллект, яғни адамдармен тиімді қарым-қатынас жасау, ұжымда жұмыс істеу, конфликтілерді шешу дағдыларын енгізу қажет. Бұл – кез келген саланың негізі. Себебі болашақта роботтар техникалық жұмыстарды атқарғанмен, адамдар арасындағы қарым-қатынасты олар толық алмастыра алмайды.

Екіншіден, креативті ойлау мен инновацияларды енгізу қабілетін дамыту өте маңызды. Жаңа идеялар ұсыну, мәселені стандартты емес жолмен шешу – болашақ мамандарының басты артықшылығы болуы тиіс. Бұл қабілеттер әсіресе инженерия, ІТ, бизнес, ғылым салаларында аса қажет.

Үшіншіден, экология мен тұрақты даму мәселелерін кез келген мамандыққа енгізу керек. Инженер болсын, дәрігер немесе дизайнер болсын, олардың барлығы экологиялық жауапкершілікті сезінуі тиіс. Себебі болашақ ұрпаққа таза әрі қауіпсіз орта қалдыру – әр адамның міндеті. Болашақ мамандығы тек техникалық біліммен ғана шектелмей, әмбебап, жауапкершілігі жоғары, адамгершілікке негізделген болуы керек. Осындай мамандық қана адамзаттың ұзақ мерзімді дамуына үлес қоса алады. Болашақтың мамандығы — бұл тұрақты бір бағыт емес, үнемі дамып, өзгеріп отыратын сала. Адам да соған бейімделіп, өмір бойы үйренуге дайын болуы тиіс.

Сондықтан әр жас мамандық таңдағанда жүрегінің үнін тыңдап, сонымен қатар заман талабын да ескергені жөн. Себебі Соңғы жылдары әлем қарқынды түрде өзгеріп жатыр: жасанды интеллект, робототехника, биотехнология, және жасыл энергия сияқты салалар бұрын-соңды болмаған мүмкіндіктерге жол ашты. Бұл өзгерістерге бейімделу үшін болашақтың мамандығы жан-жақты әрі бейімделгіш болуы тиіс. Қарапайым техникалық білім жеткіліксіз – адамзат алдында тұрған жаһандық мәселелерді шешу үшін жаңа көзқарас, терең түсінік және адамгершілік қажет. Болашақ мамандықтарын жасақтағанда, оған тек кәсіби дағдылар емес, сонымен қатар экологиялық, әлеуметтік және мәдени жауапкершілікті қоса білуіміз керек. Әрбір болашақ маман қоғамға пайдалы, адал әрі сенімді азамат болуға ұмтылуы тиіс. Бұл тек табысты болудың ғана емес, сондай-ақ әлемді жақсы жаққа өзгертудің де жолы.

Осыған қарап, болашақ мамандығы – тек маман иесі ғана емес, бір мезгілде жаңашыл, көшбасшы, ойшыл және жауапты тұлға болуы тиіс деген қорытынды жасауға болады. Осындай қасиеттермен толыққан маман ғана келешекте әлемге оң ықпал етіп, шынайы жетістікке жете алады.

Қорытындылай келе, болашақтың мамандықтарын тек техникалық не теориялық біліммен шектеу жеткіліксіз. Әлем күн сайын өзгеріп, жаңа сын-қатерлер мен мүмкіндіктер пайда болуда. Мұндай жағдайда кәсіби маманның тек өз ісін жақсы білуі аздық етеді. Ол – сонымен қатар адамгершілігі мол, жауапкершілігі жоғары, жан-жақты ойлай алатын, тез бейімделетін тұлға болуы керек. Сондықтан болашақ мамандықтарына міндетті түрде эмоционалдық интеллект, шығармашылық қабілет, экологиялық сауаттылық және сыни ойлау сияқты маңызды қасиеттерді қосу қажет.

Бүгінгі таңда жаһандық мәселелер – климаттың өзгеруі, әлеуметтік теңсіздік, цифрлық қауіпсіздік – барлығына ортақ. Бұл проблемаларды тек кәсіби құралдармен емес, кең ауқымды ойлау мен қоғамға деген жанашырлық арқылы ғана шешуге болады. Осы тұрғыдан алғанда, кез келген болашақ мамандығына әлеуметтік жауапкершілік пен тұрақты даму принциптерін енгізу аса маңызды.

Мысалы, дәрігер тек емдеп қана қоймай, денсаулықты сақтау мәдениетін қалыптастырушы болуы тиіс. Инженер тек құрылыс нысанын жобаламай, оны экологияға зиян келтірмейтіндей етуге тырысуы қажет. Мұғалім тек білім беріп қана қоймай, жас ұрпақтың тұлғалық дамуына үлес қосуы керек. Бұл – болашақ маманның басты миссиясы.

Болашақтың мамандығы – бұл жай ғана жұмыс емес, бұл – қоғамға қызмет етудің, әлемді жақсартуға атсалысудың бір жолы. Мұндай мамандықтар адамзаттың жарқын болашағына бағытталған және соған сеніммен қадам басатын нағыз көшбасшыларды тәрбиелеуге тиіс.

СҮНДЕТҚАЛИ Инабат