Оқу сауаттылығы – терең ойдың бастауы

Қазіргі білім беру жүйесінде оқу сауаттылығын дамыту ең маңызды міндеттердің бірі болып отыр. Ақпараттық технологиялар дамып, түрлі дереккөздер көбейген сайын оқушылардың тек мәтінді оқып қана қоймай, оны түсінуі, талдауы және өмірде қолдана білуі маңызды бола түсуде. Оқу сауаттылығы – адамның мәтінді түсініп қана қоймай, оны өзінің тәжірибесінде пайдалана алу қабілеті. Бұл дағды 6-9 сынып оқушылары үшін өте маңызды, себебі осы кезеңде олардың ойлау жүйесі қалыптасып, ақпаратпен жұмыс істеу мүмкіндігі кеңейеді.
Көптеген оқушылар мәтінді жай оқып шығып, оның мағынасын терең түсінбейді немесе оқыған ақпаратын өз өмірімен байланыстыра алмайды. Олардың көбі дайын жауаптарды іздеуге бейім, ал бұл оқу сауаттылығының төмендігін көрсетеді. Мұндай жағдайды өзгерту үшін оқу процесіне оқушыларды қызықтыратын әдістерді енгізу керек.
Мен өз сабағымда әртүрлі тәсілдерді қолданып, оқушылардың мәтінмен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға тырысамын. Олардың ішінде ең тиімділерінің бірі – оқылымнан кейінгі талқылау. Кез келген мәтінді оқыған соң, оқушыларға «Бұл ақпараттың маңызы қандай?», «Бұл жағдай өмірде кездесуі мүмкін бе?», «Осы оймен келісесің бе?» деген сұрақтар қоямын. Осылайша олар өз ойларын ашық айтып, мәтінді тереңірек түсінуге үйренеді.

Кейде оқушылар көркем шығармаларды қызығушылықпен оқығанымен, ғылыми немесе ақпараттық мәтіндерді түсіну қиынға соғады. Сондықтан оларды түрлі стильдегі мәтіндермен жұмыс істеуге дағдыландыру қажет. Газет мақалалары, интернеттегі жаңалықтар, эсселер немесе зерттеу жұмыстары оқу сауаттылығын дамытудың тиімді құралдары бола алады.

Сондай-ақ, мәтінді талдауда оқушыларды сыни ойлауға да үйрету керек. Бұл үшін олардан мәтіннен ең маңызды ақпаратты табу, автордың көзқарасын анықтау немесе кейіпкерлердің іс-әрекетін бағалау секілді тапсырмалар орындатамын. Осылайша оқушылар тек жаттап алуға емес, ойлануға да үйренеді.

Қазіргі таңда технологияларды пайдалану да оқу сауаттылығын арттыруға көмектеседі. Электронды кітаптар, аудиокітаптар, TED Talks сияқты білім беру платформалары оқушылардың қызығушылығын арттырып, жаңа форматтағы ақпаратты игеруге мүмкіндік береді. Кейбір оқушылар мәтінді оқығаннан гөрі, оны тыңдағанда жақсырақ түсінеді, ал кейбіреулер инфографика немесе видеоматериалдар арқылы жылдам меңгереді. Сондықтан әр оқушының ерекшелігіне қарай түрлі әдістерді қолдану маңызды.

Оқушылардың оқу сауаттылығын арттыру үшін оларды пікірталасқа тарту да жақсы нәтиже береді. Сабақта белгілі бір тақырып бойынша дебат ұйымдастырып, әр оқушының өз ойын дәлелдеп, қорғай білуіне мүмкіндік беремін. Бұл олардың сөздік қорын байытып, өз көзқарасын еркін білдіруге үйретеді.

Қорыта айтқанда, оқу сауаттылығы – оқушылардың ойлау қабілетін дамытудың негізгі құралы. Егер олар ақпаратты дұрыс түсініп, оны күнделікті өмірде қолдана білсе, болашақта кез келген салада жетістікке жете алады. Сондықтан оқушыларды тек оқулықпен шектеуге болмайды, олардың өмірмен байланысты білім алуына жағдай жасау керек. Мен өз сабағымда оқушылардың оқу сауаттылығын арттыру үшін барынша тиімді әдістерді қолдануға тырысамын. Мәтінмен жұмыс істей білу – қазіргі заман адамы үшін аса қажетті дағды, сондықтан бұл бағыттағы жұмысты жүйелі жүргізу қажет.

АБИЛОВА Замзагүл,

«Қызылорда облысының білім басқармасының

«Қазалы ауданы бойынша білім бөлімінің»

С.Сейфуллин атындағы №165 орта мектебі» КММ

Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі