Қолжазбалар және сирек кітаптар ұлттық орталығының мамандары Ұлыбританиядағы ғылыми — зерттеу экспедициясы аясында Лондон, Оксфорд және Манчестер қалаларындағы кітапханалар мен архивтерге, ғылыми орталықтарға барды. Мамандар 15 қолжазба мен 500 — ге жуық архив құжатының көшірмесін алды.

—Қазақстан тарихына қатысты құнды қолжазбаларды, сирек кітаптар мен көне құжаттарды анықтап, олардың көшірмелерін алу еліміздің Ұлттық архив қорын толықтыруға бағытталған. Ғылыми іссапарды жоғары деңгейде ұйымдастыруға Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Қазақстанның Ұлыбританиядағы елшілігі қолдау көрсетті. Ғылыми іссапарды ұйымдастыру жұмыстары екі айға созылды.  Дайындық барысында шетелдік әріптестермен бірнеше кездесу өткізілді. Біз тарихи құжаттардың көшірмелерін алдық, — деді Қолжазбалар және сирек кітаптар ұлттық орталығының директоры Жандос Болдықов.

Манчестер қаласынан табылған құнды қолжазбалардың бірі – шамамен X-XII ғасырларда алғаш түркі тіліне аударылған қасиетті Құран кітабы. Түркі тіліндегі аудармасы Жүсіп Баласағұнидің «Құтты білік» тіліне өте жақын. Кітаптың түркі — ислам мәдениеті үшін маңызы зор.

Сондай-ақ маңызды қолжазбалардың бірі – араб тілінде библиографиялық бағытта жазылған ортағасырлық еңбек. «Китәб мақалаат әр — Рафииъа фии усул ъилм ат-табииъа» (Табиғат ғылымының негіздері жайлы жоғары мақалалар кітабы) кітабында Әбу Насыр әл — Фарабидің өмірбаяны мен қолжазбалары туралы мәліметтер бар.  Еуропалық зерттеуші ғалым Карл Броккельман өз еңбегінде қолжазба әл — Фарабиге тиесілі екенін атап көрсеткен.

Қазақстандық мамандарды Оксфордтың Бодлиан кітапханасынан ХІ ғасырдағы парсы тарихшысы Әбу Саид Абд-әл-Хайи-Гардизидің «Зейн әл-ахбар» еңбегі қызықтырды. Қолжазба 1049-1053 жылдар аралығында жазылған. Еңбекте 1032 жылға дейінгі парсы (исламға дейінгі) патшалардың, Мұхаммед пен халифалардың, сондай-ақ Хорасанның 1041 жылға дейінгі тарихы қамтылған. Үндістан, Азияның түркі тайпалары, орыстар, гректер арасындағы ғылым, дін, мерекелер туралы тараулар бар. Аталған қолжазбаның үзінділерін В.В. Бартольд «Моңғол шапқыншылығы дәуіріндегі Түркістан» және «1893-1894 жылдардағы Орта Азияға сапар туралы есеп» еңбектерінде қолданған.

Ұлттық орталықтың қызметкерлері мен шетелдік ғалымдар қолжазбалар мен басқа да еңбектерге бірлескен зерттеулер жүргізуді жоспарлап отыр.

ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің баспасөз қызметі

 

 

 

Қарабура әулиенің қызы Бегім ана жайындағы аңызды ұсынамыз.

ХІ ғасыр тұсында Оғыздар тайпасының билеушісі Мәлік шахтың патшалық құрған тұсында Селжұқ елі әбден кемеліне келген екен. Мәлік шах өлгеннен соң таққа оның баласы Санжар отырады. Санжар сұлтан ел астанасын Қорасаннан Жанкент қаласына көшіріп, шаһарды мықты бекініске айналдырады. Ел билеуден бөлек, саятшылықты серік еткен сұлтан Созақ маңайында өмір сүрген Қарабура әулиенің қызы Бегім сұлуға үйленеді. Көркіне ақылы сай, парасаты мол Бегім сұлу сұлтанды сан қырлы қасиеттерімен баурап алса керек.

Ел аузында, «Бегім анаға жасалған қастандықтың ақыры тұтас мемлекеттің күйреуіне апарды» деген аңыз кең тараған. Ол көптеген шығармалар мен дастандарға арқау болғаны да белгілі. Сол аңызға қайта оралайық: Санжар хан аңға шығып бара жатып үйінде қалып қойған қанжарын әкелуге құлын жұмсайды. Құл ханның жұмсағанын айтып, Бегім сұлудан қанжарды беруін өтінеді. Қанжарды аларда Бегім сұлудың аппақ қолын көрген құл есінен айырылып құлап қалады. Оның кешіккенінен күдіктенген ханға құл: «Ханым білегімнен ұстап, жібермей қалды» депті. Санжар ақ — қарасын тексермей, Бегім сұлудың оң қолын, оң бұрымын кесіп, оң танауын тіледі де, зынданға тастайды.

Келесі күні Қарабура әулие қиналып жатқан қызының түсіне кіріп: «Балам, шыныңды айт. Ақпысың, әлде қарамысың? Ақ болсаң, Аллам жәрдем беріп, жараңды жазар, қара болсаң қарғар, тек турасын айт!», — депті. Сонда Бегім жылап тұрып: «Атажан, құдай атымен сіздің алдыңызда ант етемін! Егер, Санжарға қиянат жасасам, тәңірі атсын. Ақпын, ата!» – дейді.

Осыдан соң Қарабура Санжардың да түсіне кіріп: «Сен де бір балам едің. Егер менің қызым арам болып, саған қиянат істесе, келесі күні сол қолы, сол бұрымы кесіліп, сол танауы тілінген күйде мүгедек болып қалсын! Егер, керісінше болса, қызымның ақ пен қарасын тексермей, жаза қолданғанда бір ауыз әділ сөзін айтпаған сенің шаһарыңды тірі адам қалдырмай жылан жұтсын!» дейді.

Келесі күні таң ата хан зынданға адам жібереді. Жіберген адамы барса, Бегім баяғы сау қалпында отыр екен. Содан бастап ханды үрей билейді. Кеш болады. Хан кеңесшілерімен отырғанда іңір уақытысында аспаннан бір мес шаһардың ортасына түсіп жарылады. Местің іші толған жылан екен. Жылан қала сыртына тірі жанды шығармай, шағып өлтіреді. Көне аңыз желісі жайнап тұрған Жанкент шаһары қатыгез ханның кесірінен қас пен көздің арасында опат болғанын айтады.

Ал, Бегім сұлу болса мұнара салдырып: «Мұнан былай еркек атаулыны көрмеймін», — деп, қалған ғұмырын сол мұнараның ішінде өткізіпті. Ата -бабасының қасиеті дарып, кейіннен Бегім ана әулие атанады.

Бегім ана мұнарасы Арал ауданының аумағында. Жергілікті халық Бегім сұлуды тазалықтың белгісі санайды. Елі ардақ тұтқан сұлуды махаббатқа адал жан ретінде бейнеледі. Бұл аңыздың айтылып келе жатқанына он ғасырға жуық уақыт өтті. Аңыз түрінде тілге тиек етілетін әңгімені ұйып тыңдайсың. Бегім сұлудың ерекше қадір — қасиетіне таңғаласың. Әлі де ел жадынан өшпей келеді. Ұрпақтан ұрпаққа ұлағат болып тараған. Қанша уақыт өтсе де, халық Бегім ана мұнарасына тәу етіп, ол жерді қасиетті мекен санайды.

Бегім ана мұнарасы қазақ жеріндегі алғашқы мұнаралы ескерткіштердің тізіміне кіреді. Х-ХІ ғасырларға жататын сәулет ескерткіші болып саналатын мұнара қам кесектен тұрғызылып, шаршы пішінді күйдірілген кірпішпен қапталған. Ол сегіз қырлы призма іспетті күмбезбен жабылған.

Мұнараның діңі ортасына дейін монолитті, одан жоғары дөңгелек күмбезді камера орналасқан. Жоғарыда көрсетілгендей, Бегім ана аңызға арқау ғана емес, тарихтан хабар беретін бірден-бір сәулет ескерткіші.

Kyzylordanews.kz

Сурет:Egemen.kz

Мағжан Жұмабаев

Анама

Өмірімнің қап-қараңғы түнінде,
Еш не білмес түсім бе я өңім бе
Оң менен сол, от пенен су айырмас,
Күшсіз, әлсіз, есім білмес күнімде,
Құшағыңа алдың, сүйдің сен, анам,
Ренжу жоқ, барлық сөзің: «Жан балам!»
Ыстық-суық, желге-күнге тигізбей,
Асырап, сақтап, болдың, анам, баспанам.
Түнде тұрып, түн ұйқыңды төрт бөлдің,
Тыныш ұйықтасын деп, аз сөйлеп, аз күлдің.
Ыңырансам, я қарным аш, я тоңған
екенімді, ойламастан, тез білдің.
«Жаным – дедің,– қарашығым, құлыным»,
Сүйдің, қыстың, дедің: «Тәтті қылығың!»
Қаз-қаз тұрсам, езу тартсам, құласам,
Я жыласам – бәрі жақты қылығым.
Жаным анам – жібек тілді, ақ көңіл,
Жазу болып, шегер болсам ұзын жол,
Шет жерлерде теріс жолдан сақтарға,
Жан балаңа ақ батаңды бере гөр!..

Жұмекен Нәжімеденов

Ана

Бесікте – Ана, бесікте – бөбек:
Бірі тербеледі, бірі тербетеді.
Бал-бөбек былдыр, өсіп те келед,
Анаға жалғыз, сол жетеді.

Ана, Ана, қайран ана!
Тербейді Ана әлемдегі күлкіні,
Нұр себеді аналардың кірпігі
Өліге де ояуға,
Ана дайын біреу үшін жылауға,
Біреу үшін аяуға.

Тербейді Ана қуанышты, бақытты,
тербейді Ана – тебіренеді жаны шын.
Тербейді Ана уақытты;
Барлық әлем – бір-ақ бесік Ана үшін.
Тербейді Ана бөбегін,
Сол арқылы тербетеді өз елін,
Құмын, тауын, өзенін.
Тербейді Ана көлеңкені, шуақты –
Планетаның алақаны сияқты…                                                     

Қадыр Мырза Әли

Бәрі де, Ана

Бәрі де, Ана,
Бір өзіңнен басталды.
Сен деп жаздым алғаш өлең дастанды.
Қуандым ба,
Өзің бар деп қуандым.
Жыладым ба,
Өзің жоқ деп жас тамды.
Бәрі де, Ана,
Бір өзіңнен басталды.
Жанарыңнан көрдім алғаш аспанды.
Еркелесем, бір өзіңе еркелеп,
Жасқандым ба,
Тек өзіңнен жасқандым.
Алғашқы дәм, ол да сендік сүт еді,
Ақ сүт берген қашанда үміт күтеді,
Отанымның өзі сенен басталып.
Жауларыма жеткен жерден бітеді.

Жақсыкүл ҚОСЫБАЙҚЫЗЫ,

Халықаралық  Жазушылар одағының мүшесі

Аяулы ана

Асыл анам нұрын шашқан көктем күн,

Тұнық, таза бұлақтайсың мөп-мөлдір.

Жетеумізді бағып-қағып өсірген,

Бар өмірің, әкемізбен өткен бір.

 

Асыл анам, бізді өмірге әкелген,

Қырық бес жыл өмір сүрдің әкеммен.

Бәрімізді құтты орынға қондырып,

Өздеріңнің еңбектерің өтелген.

 

Бәрін берген бақыты үшін баланың,

Өзің, ана, баға жетпес бағалым!

Арқа сүйеп, еркелеген сәбиге,

Перзент үшін орны бөлек ананың.

 

Кеткенмен біз қияға ұшып, алыстап,

Әкем де өтті аманатын табыстап.

Бар тауқымет бір өзіңе жүктеліп,

Иығыңнан басқандай ма, жаныштап?

 

 Асыл анам мейірімді жүрегің,

Еңбегің зор ұрпақ үшін білемін.

Өзің берген тәрбиеңнің арқасы,

Жанұямның көшін сүйреп келемін.

 

Жан анашым тектілігің бойымда,

Ақылың мен даналығың ойымда.

Ұл-қыздарың қызмет етсін, анашым,

Жетпіс жасқа толар торқа тойыңда!

 

Сенсің, ана, жол көрсетер шырағым,

Өзіңізге арналады жыр әнім.

Ақ тілегім жүзге жетсін жасыңыз,

Осы менің бір Алладан сұрарым!

Анар Шамшадинова

Ана                                                                                                   

Ана!!!!
Сен деген
Ең ұлы адамсың.
Жеңбеген
Ешбір мұң, тәмам сын.
Мұң түгіл, қайғы да енбеген,
Тек бақыт лайық қамалсың.
Сен деген
Ең көркем әйелсің жердегі.
Тең бе еді?
Қылығың – жұлдыздың ермегі.
Ғажайып ән-күйдің өзі де,
Жетпейді күлкіге сендегі.
Сен деген
Мейірім бағысың.
Зердеде,
Ақылды айтпасам тағы сын.
Сабырды сап-сары сақтайсың,
Жүректің жайлатып қағысын.
Сен деген,
Өмірдің мәнісің,
Тербеген
Көңілдің шәлісін.
Періште кейпіңде күлесің,
Перзенттің пайымдап әр ісін.
Ана!
Сен деген ең ұлы Адамсың!!!

Берикболова Бекзат

Жан анама

Нұрын шашқан күнімсің ғой жан анам,
Бар шуағын баласына арнаған.
Бір өзіңнен қуат алып өмірде
Сенің салған сара жолды жалғағам.

Айымсың ғой жарық қылар түнімді,
Жұлдызымсың сәнді еткен көгімді.
Бір Алладан саулығыңды тілеумен
Атқызамын әрбір ғажап күнімді.

Қымбат жансың, мен үшін ең асылсың!
Аллам сенен жамандықты қашырсын.
Әкемменен мәңгі шалқып бақытқа
Жастарыңды жүзден дағы асырсын!

Тілегімнің бастауы да бір өзің,
Мейiрiмге толы мынау нұр жүзің.
Сен жанымда болған кезде әр сәтім
Жаздай жайлы қысым менен сұр күзім.

Бақытымсың, жаным анам, жан анам,
Мен өзiңдi періштеге балағам.
Ауырмашы, қартаймашы ешқашан.
Мақсатыңа жетші әр кез қалаған.

Өзіңсің ғой өмірімнің тірегі.
Аман жүрсең — маған сол гой керегі.
Бақытты бол, ауырма деп тілейді
Сәбиiңнiң жұдырықтай жүрегі!

Сагинова Лаура

Анамыз

Бар өмірін баласына паш еткен
Өз баласын одан артық кім сүйген?
Бар жақсыны таңдап, беріп сәбиіне
Бар білгенін баласына үйреткен.

Жақсы менен жаманнан алшақ ұстап,
Білім менен өнерге қолын нұсқап,
Болашақта сәбиінен үміт күткен
Ауырмасын анашымыз ер ісімен.

Ерлан Ахмет

Ана

Нұрын төккен күндейсің,
жылытатын жерімді.
Хош иісті гүлдейсің,
көркейтетін төрімді.

Таудан аққан бұлақтай,
мөлдір сенің мінезің.
Жайқаласың құрақтай,
ару анам, бір өзің.

Қадіріңді біледі,
ардақтысың бәріне.
Амандығың тіледі,
жас бала да, кәрі де.

                                                    Суреттер: Ашық дереккөздерінен алынды.

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев пен Әзербайжан Президенті Ильхам Әлиев қазақтың дәулескер күйшісі Құрманғазы атындағы Балалар шығармашылығы орталығының салтанатты ашылу рәсіміне қатысты.

Заманауи инновациялық орталық Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен қазақстандықтардың атынан бауырлас әзербайжан халқына гуманитарлық тарту ретінде қысқа мерзім ішінде салынды.

– Бұл – Қазақстан халқының тартуы. Менің жеке тапсырмам бойынша аталған сыйлықты жекеменшік BI Group компаниясы бүкіл халықтың атынан шын жүректен ұсынып отыр. Орталық елдеріміз арасындағы жан-жақты байланыстарды нығайтуға қызмет етеді деп ойлаймын. Сіздерге табыс пен бақ-береке тілеймін. Әзербайжанның осы қасиетті өлкесі қарыштап дами беретініне сенімдімін, – деді Қазақстан Президенті Физули жұртшылығымен әңгімелесу кезінде.

Өз кезегінде Ильхам Әлиев Қасым-Жомарт Тоқаевқа және барша Қазақстан халқына алғыс айтты.

– Бауыр ретінде осындай керемет сый жасағаныңыз үшін Сізге алғыс айтқым келеді. Азат етілген жерлерде Балалар шығармашылығы орталығын салу Сіздің бастамаңыз еді. Осыдан бір жарым жыл бұрын Әзербайжанға келген кезіңізде, аталған орталықтың жобасы таныстырылған болатын. Ол бір жыл ішінде салынды және бүгін ресми түрде ашылып отыр. Орталық қазақ халқының ұлы перзенті Құрманғазының есімімен аталды. Кеше айтқанымыздай, бұл тек балалардың шығармашылығын шыңдап қана қоймай, Қазақстан мен Әзербайжанның достығы мен бауырластығын айшықтайтын орталық болады. Біз бұл тартуға шын жүректен ризашылығымызды білдіреміз. Әзербайжан халқы мұны ешқашан ұмытпайды, – деді Ильхам Әлиев.

Бұл Орталыққа Құрманғазының есімі кездейсоқ беріліп отырған жоқ. Өйткені қазақ халқының дәулескер күйшісінің бай мұрасы бүкіл түркі дүниесінің асыл қазынасына айналды.

– Шын мәнінде, Құрманғазы – қазақ музыкасының алыбы. Тіпті түркі мәдениетінің ажырамас бөлігі деп айтуға болады. Қазақтың күй өнерін Құрманғазысыз елестету мүмкін емес. Оның туындылары өте тегеурінді әрі заманмен бірге жасай береді. Сондықтан оның әйгілі «Сарыарқа» күйін халық әлі күнге дейін тебірене тыңдайды, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Екі ел басшылары Орталықтағы жаңа кабинеттерді, кластарды, залдар мен шығармашылық студияларын аралап көрді. Ғимараттың іргетасы былтыр наурыз айында қаланған болатын. Нысанды жобалау жұмыстары үш айдың ішінде жасалып, құрылысы 9 айда аяқталды.

1,5 гектар аумақта орналасқан орталықтың жалпы ауданы – 2700 шаршы метр. Екі қабатты ғимаратта 600 баланың бірнеше ауысыммен мектептен тыс білім алуына барлық қажетті жағдай жасалған. Мұнда дәріс залы, шахмат, аспаз кластары, көркемөнер және мүсін студиясы, хореография және спорт залдары, дыбыс жазу кабинеті, музыка және вокал класы, фото-бейнемонтаж, веб-дизайн және роботты техника кабинеттері, акт залы, 3D-модельдеу класы бар. Орталықта IT-cтартаптарға және Әзербайжанның ұлттық мәдениетіне, соның ішінде кілем тоқу өнеріне айрықша мән берілген.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Орталық ұжымына Құрманғазы домбырасының көшірмесін, сондай-ақ білім ошағының тәрбиеленушілерін таситын автобусты сыйға тартты.

Akorda.kz

Омар Һайям — парсы математигі, астрономы, ақыны (толық аты — Абу-ль-Фатх Омар ибн Ибраһим аль-Һайям) шамамен 1048 жылы Хорасанның Нишапур қаласында дүниеге келген, әрі сонда қайтыс болған. Жас кезінде жақсы  отбасының тәрбиесінде болған, әрі өлеңге құмартып өскен, оның кейбір өлеңдері осы күнге дейін жеткен. Нишапурда жұмыс атқарған кезінде, сол кездегі оқымыстылармен бірлесіп сол замандағы күнтізбеге өзгерістер енгізген.

Оның ең негізгі еңбегі «Алгебра мәселелерінің дәлелі» атты кітап. Бұл кітаптың арабша қолжазбасы мен латынша аударма нұсқасы сақталған, әрі қазір көптеген шет тілдеріне аударлып басылды. Оның «Евклидтің геометрияның бастамалары кітабындағы қиын формулаларға түсініктеме» атты кітабы шығыс математикасының дамуына ерекше рөл атқарған.

  Омар Һайямның даналық сөздері

*«Адам деген — әлемнің анық бағы,

Түсінер мұны олардың данышпаны».

*«Көздер сөйлей алады. Қуаныштан күле де, жылай да алады. Көздермен естен адастыруға да, жылата да аласың. Сөздермен алдауға болады, бірақ көзбен алдау мүмкін емес. Адамның көздерінде тылсым күш жатыр».

*«Ей, көңілім, сыйлық күтпе бұл заманнан қараңғы,
Уақыт озар барлығынан шаң қаптырып адамды.
Дертің әр сәт күшейеді, ауырады тынымсыз,
Күткенменен мына уақыт емдемейді жараңды».

*«Жас та өтер, бірте-бірте кәрі де өтер,
Баянсыз бұл жалғанның бәрі бекер.
Жаһанда мәңгі жасар жан жоқ, сірә,
Кетеміз, кетті, келер, тағы кетер…»

*«Өмір сүрудің екі заңын білген адам бақытты болар. Бірі — не болса соны жей бермей, азығына талғаммен қарайтын жан; бірі — кім болса, сонымен дос болмай, айналысындағы достарын жөнімен таңдай білетін адам».

*«Адамның санасы қаншалықты төмен болса, ол мұрнын соншалықты аспанға шүйіреді».

*«Бөтенге шексіз сеніп қалудан сақтан, дос деп құрмет тұтып жүрген адамыңның өзі сені сатып кетуі мүмкін».

*«Әрекет етпей арманға жетуді ойлау, егін екпей, оны жинаумен тең!»

*«Уайым ертеңгі мәселені шешпейді, тек бүгінгі мазаны алады».

*«Маған адамның кедейлігі емес, оның ойы мен жанының кедейлігі қынжылтады».

*«Бәрін түсіндіруге болады, бірақ бәріне емеc».

 

Bilimall.kz

Сурет: ашық дереккөзінен алынды.

 

 

 

 

«Махаббат, достық, бауырмалдық — адамның ең бір асыл қасиеттері».

                                                                                   Ғабит Мүсірепов

«Сын сағатта, ауыр күндерде бауырмалдық пен ынтымақтастық нығаяды, бекиді, қатая түседі».

                                                                                 Бауыржан Момышұлы

«Барлық адаммен дос адам, ешкімнің досы емес».

                                                                                           Аристотель

«Мінсіз дос іздеген доссыз қалады».

                                                                                        Әл – Фараби

«Өрге жүзген өнегелі ісімен,
Таңда адал дос өз теңіңнің ішінен».
                                                                                   Әл – Фараби

«Жүргендер көп достық атын малданып,
Қалмағайсың сен де бірде алданып».
                                                                                  Әл – Фараби

«Басымыздағы нығметтердің қызығы оны достарымызбен бөліскенде арта түседі».
                                                                                                    Аристотель

«Екі адамның бір — біріне шын ықылас пен қалтқысыз қызмет етуі, не араларындағы адал махаббаттың, не асыл достықтың арқасы».
                                                                                 Әзілхан Нұршайықов

«Жұрттың бәріне бірдей дос боламын дегендер ешкімге де дос бола алмайды».
                                                                            Омар Хайям

«Байлықтан артық достық бар, достықтан артық байлық жоқ».
                                                              Тоқсары

«Қиындықта қол бергеннен асқан берік достық жоқ».
                                                                Тоқсары

«Қанмен бекітілген достықты жаннан безген жаман бұзады».
                                                   Тоқсары

«Жақсымен дос болсаң,
Алдыңнан шығар елпектеп…
Жаманмен дос болсаң,
Сыртыңнан жүрер өсектеп».
                           Махамбет Өтемісұлы

«Кіммен жүргеніңе, кіммен дос болғаныңа мұқият бол. Өйткені бұлбұл гүлге, қарға қоқысқа жетелейді».
                                  Жалаладдин Руми

«Үнсіздік – ұлы дос, ол ешқашан саған опасыздық жасамайды».

                                                             Конфуций

«Бүкіл әлемде адам баласы қаншалықты мол болса, соншалықты жалғыз – оны жалғызсыратпайтын айрылмас адал досы — өзінің ОЙЫ ғана».

                                              Оралхан Бөкей

«Қиын күнде қол ұшын берген — нағыз дос,
Жайшылықта доспын деген — жай сөз».

                                             Саиф Сараи

«Көңіліңе қарай — дос таңда, күшіңе қарай — жүк таңда».

                                       Жүсіп Баласағұни

«Білімділер» сайты; Oilar.kz

Сурет: «Ақмешіт жастары

 Әлемнің 25 елінен жиналған кіл мықтылар арасында қазақстандықтар бірінші орынға шығып және бірден екі номинация бойынша жүлде иеленді. Олар РФММ, Білім-инновация және Алматы қаласындағы М. Базарбаев атындағы №138 гимназияның оқушылары.

Робототехникадан әлем чемпионаты Кипр Республикасының Никосия қаласында өтті. Біздің елдің намысын Sana Team командасының құрамында Әділ Тұрсынғали, Арнар Дәулетқұл, Осман Ақыпбек, Алдияр Дәулетұлы, Дарын Смайл, Аббас Пахридин, Асылхан Ыбырай, Ілияс Аширалин, Булат Айзерек, Сабыржан Жанайым, Күнгожина Ғазиза и Шолпан Аманкелді қорғады. Үш күнге созылған жарыстың қорытындысы бойынша қазақстандық оқушылар I орынға ие болып, «Winning Alliance» басты ойын жүлдесін, сондай-ақ шығармашылық ойлау арқылы инженерлік кедергілерді жою бойынша Think Award жоғары төрешілік марапатын иеленді.

«Біздің робот турнирде рекорд орнатты. Осы үш күнде біз әртүрлі елдердің қатысушыларымен өте құнды мәдени және кәсіби тәжірибе алмастық. Осындай мүмкіндіктер үшін біз бірінші кезекте еліміздің президентіне, сондай-ақ Алматы қаласының білім басқармасы мен «Алматы Дарыны» орталығына алғыс айтқымыз келеді», — деді оқушылар.

Естеріңізге сала кетейік, Sana Team командасы Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің қолдауымен Ustem Foundation Қоғамдық қоры ұйымдастырған Daryn first Championship өңірлік чемпионаты барысында Кипрге жолдама алды.

Оқу –ағарту министрлігінің ресми сайты

     Бүгінде Алматы, Астана қалалары мен Алматы, Жетісу және Қарағанды облыстарының 36 ЖОО мен колледждерінің 4 мыңға жуық студенті «Менің бауырым» жобасына атсалысуда. Еріктілер қатарына педагог, психолог, әлеуметтік педагог, заңгер, IT мамандықтары бойынша білім алушы 3-4 курс студенттері қосылды.

Студенттер еліміздің 217 мектебінде ерікті болып қызмет атқаруда. Жобаны іске асыруда түрлі және тиімді тәсілдер қолданылады. Әсіресе зерттеу жүргізуге ерекше көңіл бөлінуде, оның ішінде туған жерді, экологияны зерделеу, сондай-ақ жобалар бойынша зерттеу қорытындысын таныстыруды еріктілер қызметін қорытындылау секілді мектепішілік шаралармен орайластыру жоспарлануда. Сонымен қатар шеберлік сыныптары, флэшмобтар, челлендждер, спорттық турнирлер, қайырымдылық акциялары, ток-шоу және TEDX форматындағы сыныптан тыс іс-шаралар қарастырылған. Бұл жұмыс түрлері жобаға қатысушылардың дамуына ықпал ететін интерактивті және жан-жақты білім беру ортасын құруға бағытталған.

«Бұл түрлі жастағы адамдарды біріктіретін республикалық ауқымдағы бірегей әлеуметтік жоба. Оның ішінде педагогтер, студенттер, балалар мен ата-аналар бар. Бұл жоба барлығына пайдалы болады және болашақтың мектебін құру үшін күш біріктіруге мүмкіндік береді, онда әркім өзінің қажетті және маңызды екенін сезініп, бойындағы үздік қарым-қабілеттерін ашады», — деп атап өтті ҚР Оқу-ағарту министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитетінің төрағасы Насымжан Оспанова.

Айта кетейік, жоба өткен жылдың қараша айында Оқу-ағарту министрлігі мен Ғылым және жоғары білім министрлігі тарапынан мектеп оқушылары үшін қолайлы және дамытушы білім беру ортасын құруға ықпал ету мақсатында басталған болатын. «Менің бауырым» деген сөздің мағынасы тек қорғау ғана емес, сондай-ақ рухани қолдау дегенді де білдіреді.

Оқу – ағарту министрлігінің ресми сайты

Ерқанат  қалай халықаралық сайыстардың жеңімпазы атанып жүр. Бір сыныпта он бала оқитын ауыл мектебінен «Ақтөбе білім инновация лицейіндегі» үздік оқушының бірі. Халықаралық және Республикалық олимпиадалардың бірнеше алтын, күміс, қола жүлдегері.

Ерқанат – Ақтөбе облысы Әйтеке би ауданы Басқұдық ауылының тумасы. 2020 жылы «Мың бала» республикалық олимпиадасына қатысып, көп ішінде топ жарған. Оған бірден Алматыдағы республикалық физика-математика мектебіне жолдама берілді. Бірақ ата-анасы Ақтөбедегі Білім-инновация лицейін таңдады. Ол қазір осы жерде метематиканы тереңдетіп оқып жүр.

«Ауылда мен оқыған мектеп кішкентай еді. Бір сыныпта 13 бала оқыдық. Сол жылы олимпиадаға біздің ауылдан екі адам қатысуы керек болды. Ілігіп, мен де қатыстым. Аудан, облыстық байқаудан жеңіп, республикалық жарыста топ -30 баланың ішіне кірдім. Бұлай болады деп ойламадым. Тереңдетіп оқу білім алуды жеңілдететінін түсіндім. Қазір мен үшін қиын сабақ жоқ. Қызығушылық артты, барлық сабақ оңай бола түсті. Ауылдан келген кезде тек орысша сөйлеуден қиналдым. Бірақ кейін үйреніп кеттім. Ауылда жылына бір рет қана олимпиадаға қатыстық. Мына жақта жылына 7-8 олимпиадаға қатысамыз. Ынта болса алға шығуға ештеңе кедергі емес деп ойлаймын. Әр олимпиададан жүлде алғанда «менің бағам», «осы үшін дайындалдым» деп қуанамын. Болашақта адамдарға білгенімді үйреткім келеді. Математикадан тренер болуды армандаймын», — дейді математик оқушы Ерқанат Кеңшілік.

Лицейде қазір 260 оқушы білім алып жүр. Мектеп тек ер балаларға арналған. Онда 7-11 сынып оқушылары физика-математика пәндерін тереңдетіп оқиды. Әр оқу жылында 6-сыныптан кейін мыңнан аса бала оқуға тапсырады. Сол жерден 50 бала ғана іріктеледі. Сондай-ақ Оқу- ағарту министрлігі қолдауымен өтетін «Мың бала» олимпиадасының төрт жеңімпазы емтихансыз қабылданады. Ұстаздардың айтуынша, емтихандағы 60 сұрақтың 50-і логикалық математикаға негізделген.

«Негізі бізге түскен балалардың бәрі дарынды, бәрі ақылды. Білуге құмартып тұрады. Ерқанат бізге 7-сыныпта келді. 2020 жылы пандемияның уақыты болғандықтан оқу онлайн болды. Сабақтан кейін балалар Zoom арқылы олимпиадаға дайындыққа қатысты. Ерқанаттың қасында тағы да балалар болды. Балалар он күндік каникулдың бес күнінде жатақханада қалып, математикалық олимпиадаларға дайындалады. Үш айлық жазғы демалыстың бір айы дайындыққа арналады. Ол мектептің ішінде болуы мүмкін, немесе басқа қалада ұйымдастырамыз. Сонымен қатар лицейде жоғары сынып оқушыларына шетелдегі университеттерге түсу жолдары көрсетіледі. Атақты оқу орындарына қалай түсуге болады, қандай емтихан тапсырады, құжатты қай уақытқа дейін тіркеу керек, қалай дайындалу керек деген сұрақтар оқушылармен бірге талқыланады. Жылда 50 оқушының 15-і шетелдік жоғары оқу орындарына түседі. Жартысы Назарбаев университетіне оңай түседі», — деді математика пәнінің мұғалімі Аян Сабитов.

Облыста дарынды балаларды анықтау, дамыту және қолдау бағытында жұмыс істейтін орталық бар. Ғылыми орталық басшысының айтуынша, жылда төрт мыңнан аса оқушы өзін дамытуға қатысты шараларға белсенді қатысады. «Оқушылардың интеллектуалдық сайыстарға, ғылыми жобаларға қызығушылығы бар. Жаратылыстану бағытын көп таңдайды. Олимпиадаға физика, химия, математика, биология, география, тарих пәндерінен көбірек қатысады.

Ерқанат оқитын лицейдің өз интернаты бар. Онда балалардың жатын орыны, білім алуы тегін. Балалар күніне бес рет тамақтанады. Кешкілік оқушылар арасында теннис, футбол, шахмат жарыстары өтеді.

Автор: Ардақ Ерубаева

KAZ.NUR.KZ тілшісі.

Бүгінде қай ата-анамен сөйлессекте, «Уақытым жоқ» дегенді естиміз. Бұл —  отбасында балаларға  айтарлықтай көңіл бөлінбейді деген сөз. Осы арақашықтықтың  арасын жақындастырып, уақыт табудың әдістерімен бөлісуді тәжірибемен көрсетуді ойластырған  «Ордабасы» жалпы білім беретін мектебінде бала мен ата – ананың арасындағы алшақтықты қалай жоя аламыз. Қайткенде, уақыт тауып, баланың ой – арманы, мақсаттарымен бөлісіп, пікірімен санасуға болады деген сұрақтарға жауап іздеп, ата – аналармен жиі бас қосамыз. Өткен оқу жылы басталғаннан бері өткізіп келе жатқан түрлі бағыттағы іс – шараларымыздың нәтижесін де көре бастадық.

Ұстаздарға бағыт – бағдар беретін «Біртұтас тәрбие бағдарламасы» негізінде көптеген шараларды бірлесіп өткізіп келеміз. Мектебімізде жақында «Біртұтас тәрбие: Ата-ана құзіреттілігі — бала болашағы»  семинар өтті.  Семинарды мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары — Есалы Салтанат Сүйіндікқызы ұйымдастырды.

Семинардың мақсаты: Ата-аналардың баланың бақытты өмірінің негізі ретінде оның әл ауқатын қамтамасыз етуге дайындығын, оқу процесіне сәтті бейімделуі үшін балалардың когнетивтік дағдыларын дамытуға  дайындығын, оң тәрбиенің мәнін, принциптерін және дағдыларын дамыту арқылы ата -аналардың педагогикалық мәдениетін дамыту. Міндеттеріне тоқталсақ,  ата — ананы позитивті ата — ана болу құзыреттерін игеруге ынталандыру,  позитивті ата — ана болу дағдыларын игеруге педагогикалық және психологиялық тұрғыдан қолдау білдіріп, көмек  беру.  Ұлттық құндылықтарын айтсақ, Позитивті қарым — қатынас, тәрбие, шығармашылық, ұрпақтар сабақтастығы, денсаулық, достық, сүйіспеншілік. Еңбекқорлық, жауапкершілік, қызығушылық, ашықтық, мейірімділік, өзіне деген талапшылдық, позитивті көңіл — күй.   ҰйымдастырушыларОрдабасы аудандық білім бөлімі, педагогикалық – әдістемелік кабинеті, мектеп әкімшілігі.

Семинарға келген қонақтар QR арқылы тіркелді.  «Өзін – өзі басқару» ұйымының мүшелері «Бір бауырсақ – бір мақал» айдары бойынша келген қонақтарды ерекше қарсы алып, көтеріңкі көңіл – күй сыйлады.

Мектебіміздің «Технология» пәнінің мұғалімі және «Алтын оймақ» үйірмесінің жетекшісі  Мыңбосын Құттықыз Жақсылықызы мен «Технология» пәнінің мұғалімі Жолдасбек Фатима Асанқызының ұйымдастыруымен «Ұлттық құндылықтар» атты көрме әзірледі. Көрмеге қойылған экспонаттармен келген қонақтар танысып шығып, пікірлерімен бөлісті.

Семинарды мектеп директоры Аташ Ағайбек Ортайұлы  ашып, келген қонақтарға біртұтас тәрбиенің мәні мен маңызын тоқтала келе, мектепте атқарылған іс — шаралардың нәтижесі туралы айтты.    Ұстаздардың білім беру мен тәрбиедегі жетістіктері, шәкірттердің білім деңгейінің айтарлықтай өсуі – ең алдымен ата – аналардың мектеппен тығыз байланыс орнатқанының жемісі екенін атап өтті. Мектепте өткізілетін әр шараның оқушы үшін маңызды екенін, шәкірттер белсенділігінің артып келе жатқанын, білімдегі жетістіктерін – ата – аналардың мектеппен арадағы қарым – қатынасының жиілегенімен байланыстырып, әр отбасына алғысын білдірді. Ата – анаға да балаларымен бірге мектепте өтетін шараға қатысып, ұл – қызының әр қырынан көруі – қызықты. Баласын үнемі қолдап отырған ата – анада олардың жетістігін бірге көріп келеді.

—Семинарларда бір ғана тақырып аясында шектеліп қалмай, еліміздің тарихы, ауданымыз бен ауылымыздың тарихы, киелі орындары, ауылымыздың кешегі өткен еңбек адамдары, танымал тұлғалары, бүгінгі еңбек адамдары туралы айтылады. «Қайталау – оқу анасы» — дейді халық даналығы. Сол айтқандай, оқушыларымызға тарихымыз бен ұлттық құндылықтарымызды қайта – қайта айтып, зердесіне құя берсек, өткеніміз ұмытылмайды, — деп А.О.Аташ осы тұста ата – аналардың көмегі бала үшін аса қажет екеніне тоқталды.

«Киелі мекеннің жәдігерлері» деген тақырыпта Ордабасы Ұлттық тарихи — мәдени қорығының қор сақтаушысы Касимов Бақытбек Батыржанұлы мен кіші ғылыми қызметкері Шартаков Қайырхан Орынбекұлы «Үш бидің басын қосқан — киелі Ордабасы!»   туралы  көрме ұйымдастырып, аудандағы тарихи жәдігерлер туралы айтып өтті. Тарихта «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» деген атпен қалған жоңғар шапқыншылығына тоқталды.

Бадам өзенінің сол жағалауында қазақтың үш жүзінің өкілдері ұлы құрылтай өткізілді. Біртұтас қазақ әскері құрылып, бас қолбасшы сайланды. Батырлығы, әдіс — айласы, соғыс тәсіліне жетістігімен танылған Кіші жүз ханы Әбілқайыр үш жүздің біріккен қазақ жасағына бас қолбасшы болды. Осылайша берекелі ауыздан шыққан берік байламның арқасында қазақ жеңіске жетті. Жоңғардан ел азат етілді. Ал сол ұлы құрылтай барысы кейіннен қазақ арасында «Күлтөбенің басында күнде жиын» деген асыл сөзге арқау болды. Ордабасы — қазақ халқының тарихыңда маңызы жағынан ерекше орын алатын, жоңғар басқыншыларына қарсы тәуелсіздік үшін ұлт — азаттық қозғалысты бастаудың ошағы, темірқазығы болып табылады. Ордабасындағы ымыраластық жолындағы айтулы жиын мәңгі халық жадында қалады. Жан — жақтан жау анталап, тыныштық кеткен заманда бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып,  ұйымдасқан түрде жауға қарсы батылдық таныту – тарихта қайталана бермейтін ерлік. [1]

Көрмеден кейін ұстаздар тақырып бойынша ата – аналарды қатыстыра отырып, сабақтар өттік. Бастауыш сынып мұғалімі, «Педагог — сарапшы» Сиқымбаева Ұлжалғас Жақсылыққызы  4 — сыныпта «Қызым қызғалдағым, ұлым ізгі арманым!» — ашық тәрбие сабағын өткізді. Тақырып айтып тұрғандай, ұстаз қыз бала мен ұл балалардың тәрбиесі, әкелердің ұлымен, аналардың қызымен қарым – қатынасы, қыз баланың қоғамдағы орны туралы әңгіме өткізді. Әке мен ұлды, ана мен қызды жақындастыратын, ашық сырластыратын орта – бір – бірімен бірлесіп қандай да бір үй шаруасын атқаруы, балалармен жиі серуендеп, туған ауыл тазалығын сақтау, табиғатты қорғау, жасыл экологияны сақтау жөнінде көп айтудың нәтижесі қандай болатынын оқушылардың өздері айтып берді.

Директордың  тәрбие ісі жөніндегі орынбасары Есалы Салтанат Сүйіндікқызы мен мектеп психологы  Ерғара Жұлдызай  Әбдірханқызы «Бақытыңызды балаңыздан іздеңіз!» — танымдық сабақ өтті. Бала – адамның өмірі. Бала бақыты – ата – ананың амандығы. Ойлаған армандарының орындалуы. Сабақты үздік оқуға талпынуы және қалаған нәрсесіне қол жеткізуі. Бүгінде баланың  қалауы көп. Және оған қол жеткізуге мүмкіндіктер де көп. Ұл – қызының қалаған дүниесіне қол жеткізуі үшін ата – ананың қолдауы қажет. Технологиялардың дамыған заманында күнделікті тұтынатын тауарлар да жаңа нұсқада шығарылуда. Баланың арманы – қымбат телефон, құлаққаптар, күнделікті қолына беретін қаражат, үлкен қалаларға барып саябақтарда қыдыру. Одан кейін барып, оқуын бітіріп, қалаған жоғары оқу орнына түсу. Көп ретте ата – аналар бар тапқан – таянғанын балаға жұмсап отырмыз деп материалдық қамтуды ойлайды да, ұл – қызының рухани жандүниесімен санаса бермейтіні де сөз болды. Осындай сәттерде баламен қалай сөйлесу қажеттігі, түсіндіру, дәлелдеу, иландыру тәсілдері айтылды.

«Қазақ отбасындағы бала тәрбиесінің өзекті мәселелері» — бүгінгі күнгі өзекті мәселенің бірі. Тақырып бойынша бастауыш сынып мұғалімі, 23 жыл педагогтік өтілі бар «Педагог — сарапшы» Мамай Эльвира Жолдасбекқызы шебер сыныпты жоғары деңгейде өткізді.  Шебер сынып сағатына «Даналық» мектебі әжелер клубының мүшесі дәрігерлер қатысты.

Математика пәнінің мұғалімі, «Педагог-модератор», «Қызғалдақ» қыздар ұйымының жетекшісі,

8-сынып жетекшісі Мырзахан Жанерке Нұрмаханқызы «Қыздар сұлу көрінер-қылығымен!» — атты тақырыпта 9 — 10 сынып оқушыларымен дөңгелек үстел өткізді. Даналық мектебі әжелер клубының мүшелері мен дәрігерлер оқушылардың сұрақтарына жауап берді. Бастауыш сынып мұғалімі, «Педагог-сарапшы» Өтемұрат Қалида Әшірбайқызының  «Жақсыдан қашпа, жаманға баспа…»  атты тәрбие сағатында  балаларға адамдардың жақсы да, келеңсіз де істері туралы айтылды. «Әкелер»  кеңесінің төрағасы қатысып, білгендерімен бөлісті. Өмірден алынған мысалдармен дәлелдер келтірді.

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі,  6 — сынып жетекшісі,  «Педагог-модератор» Дарибаева Ажар Мирхалыковна «Отбасы құндылығы-сарқылмас қазына» — тәрбие сағатын учаскелік полиция қызметкерімен бірге өткізді. 6 – сынып оқушыларына құнды дүниелер, еліміздің заңдылықтарын сақтау, отбасы құндылықтарын құрметтеу, зорлық – зомбылық туралы қызықты сұрақтар төңірегінде пікір алмасты. Дене шынықтыру пәнінің мұғалімі Доктырбай Нұржас Айдарұлының  «Толағай» отбасылық сайысы өте қызықты өтті.  Сайысқа қатысқан «Ағалар» кеңесінің мүшелері — әкелер мен ұлдары арасындағы сайыста ұлдардың әкелерімен мықты екендіктері көрсетілді. Сайыс жеңімпаздары марапатталды.

Сыныптарда өткен тәрбие сағатынан кейін барша көпшілік мектептің акт залына жиналып, өткізілген шараларды қорытындылап пікірлерін айтты. Семинарға Ордабасы аудандық білім бөлімі педагогикалық – әдістемелік кабинетінің әдіскерлері  Досқара Гүлраушан Мақұлқызы мен Мұратбек Ұлтусын Құлбекқызы арнайы қатысты. Олар «Біртұтас тәрбие: Ата-ана құзіреттілігі — бала болашағы»  — семинарының өту барысы, ұстаздардың шеберлігі мен шәкірттердің қабілеті туралы айтты. Мектепте өтетін іс – шараларға ата – ананың, үлкендердің қатысып, ұл – қыздарымен бірге тәрбие сағаттарына қатысуы – бала үшін үлкен мәртебе екенін, алдағы уақытта осы үрдістің тиімділігі болатынына сенім білдірді. Сонымен қатар, кейбір кемшін тұстары да айтып, ақыл – кеңесін берді.

Мектеп директоры Ағайбек Ортайұлы келген ата – аналарға алғыс айтып, үнемі ұл – қыздарын қолдап жүрсе, мектептегі білім деңгейінің жоғары болатынын қорытынды нәтижелерге сүйеніп, мысал келтірді.

Отбасы тәрбиесі – мектепте ғана емес, қоғамның бет – бейнесі. Мектепте өтетін шаралардың куәсі болу ата – аналар ғана емес, ауыл үлкендерінің де көңілінен шықты.

                                                                                                               

БАТЫРБЕКОВА  Динара Орынхановна,

«Ордабасы» жалпы білім беретін мектебінің

кітапханашысы

 

 

 

 

КЫДИРБАЕВ  Жанадулла Жаканшаевич,

«Ордабасы» жалпы білім беретін мектебінің

әлеуметтік педагогы

 

 

 

БЕГАСИЛОВА  Айгул Маратбековна

«Ордабасы» жалпы білім беретін мектебінің

педагог – ұйымдастырушысы.

Түркістан облысы, Ордабасы ауданы

                                                                                            [1] «Қазақстан тарихы» порталы