«Көкөністердегі нитраттарды анықтау».
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Түркістан облысының адами әлеуетті дамыту басқармасы
« Бәйтерек » жалпы орта мектебі КММ, Ордабасы ауданы.
Тақырыбы: «Көкөністердегі нитраттарды анықтау».
Бағыты: Жаратылыстану .
Секция: Химия
Дайындаған: Ермахан Нұрсая, 7 — сынып оқушысы.
Ғылыми жетекшісі: Махан Меруерт Қасымқызы «Химия» пәні мұғалімі.
Пікір берген: «ОҚМА» АҚ«Химиялық пәндер» кафедрасының доцент м.а., пед.ғ.к.:Туребекова Г.А.
2022-2023 оқу жылы
МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ…………………………………………………………………………………3
І. ТАРАУ. Нитраттар дегеніміз не?…………………………………………………………….
ІІ. ТАРАУ. Нитраттарды анықтау және олардың адам организміне зияны…16
ІІІ. ТАРАУ. Өнімдегі нитрат мөлшерін талдау………………………………………….24 ҚОРЫТЫНДЫ……………………………………………………………………………………25
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ………………………………………..27
АҢДАТПА
Жұмыстың өзектілігі: Нитраттар — өнеркәсіпте, әсіресе ауыл шаруашылығында көп қолданылатын азот қышқылының тұздары. Аммоний нитраты, сілтілік және сілтілік жер металдарының нитраттары селитра деп аталады. Нитраттар — өсімдікке топырақтан үстіңгі қоректендірумен бірге түсетін азот қышқылының тұздары. Топырақта бұл минералдың жетіспеушілігімен, тіпті ең қарапайым егін туралы ұмыта аласыз. Жұмыстың мақсаты: Көкөністердің құрамындағы нитраттарды анықтау. Жұмысты міндеті: Ғылыми зерттеу жұмысында қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттер қойдық: Көкөністер құрамындағы нитраттарға талдау жасау. Көкөністер құрамындағы нитраттардың мөлшерін азайту. Көкөністер құрамындағы нитраттан сақтану жолдары мен шаралары. Жұмыстың ғылыми жаңалығы: Көкөністердегі нитраттарға салыстырмалы талдау жасалды.
Жұмыстың әдicнaмaлық жәнe тeopиялық нeгiздepi: Жұмыстың мeтoдoлoгиялық нeгiзiн нитраттар ұғымы тұтaс қapaстыpылaды. Сoнымeн бipгe ғылыми жобада жүйeлey, тaлдay, сaлыстыpy әдiстepi қoлдaнылғaн.
Ғылыми жобаның құрылымы: Ғылыми жоба кіріспеден, үш бөлімнен және қорытынды мен пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
АННОТАЦИЯ
Актуальность работы: Нитраты — это соли азотной кислоты, широко используемые в промышленности, особенно в сельском хозяйстве. Аммония, нитраты щелочных и щелочноземельных металлов называют селитрой. Нитраты — это соли азотной кислоты, которые попадают в растение из почвы вместе с подкормками. При недостатке этого минерала в почве можно забыть даже о самом простом урожае.
Цель работы: Определение нитратов в овощах.
Задача работы: Для достижения цели, в научно-исследовательской работе, мы поставили следующие задачи:
*Анализ нитратов в овощах.
*Снижение количества нитратов в овощах.
*Способы и меры по предотвращению содержания нитратов в овощах. Научная новизна работы: Проведен сравнительный анализ содержания нитратов в овощах.
Методологическая и теоретическая основа работы: Методологической основой работы является понятие о нитратах. В научном проекте использовались системные, аналитические и сравнительные методы. Структура научного проекта: Научный проект состоит из введения, трех частей, заключения и списка использованной литературы.
ANNOTATION
Relevance of the work: Nitrates are salts of nitric acid widely used in industry, especially in agriculture. Ammonium nitrate, nitrates of alkali and alkaline earth metals are called saltpetre. Nitrates are salts of nitric acid that enter the plant from the soil along with top dressing. With a lack of this mineral in the soil, you can forget about even the simplest crops.
The purpose of the work: Determination of nitrates in vegetables.
Work task: To achieve the goal set in the scientific research work, we have set the following tasks:
*Analysis of nitrates in vegetables.
*Reducing the amount of nitrates in vegetables.
*Ways and measures to avoid nitrate in vegetables.
Scientific novelty of the work: Comparative analysis of nitrates in vegetables was made.
Methodological and theoretical basis of the work: The methodological basis of the work is the concept of nitrates. A systematic, analytical, and comparative method was used in the scientific project.
The structure of the scientific project: The scientific project consists of an introduction, three parts and a conclusion and a list of used literature.
КІРІСПЕ
Нитраттар — (Нитраты; грек, nitron — сода, селитра) — өнеркәсіпте, әсіресе ауыл шаруашылығында көп қолданылатын азот қышқылының түздары. Аммоний нитраты, сілтілік және сілтілік жер металдарының нитраттары селитра деп аталады. Белгілі бір мөлшерден артық пайдаланғанда Нитраттар тамақ өнімдерінде жиналады да, адамды уландырады.[1] Нитрат тұздарын металлдарды, негіздік оксидтерді, негіздерді және аммиакты азот қышқылымен әрекеттестіріп алады. Басқа оттекті қышқылдардың тұздарымен салыстырғанда нитраттардың ерекше қасиеттері бар.
Азот қышқылының барлық тұздары суда жақсы ериді. Азот қышқылының тұздары NaN03, NH4N03, KN03, көбінесе азот тыңайтқыштары ретінде қолданылады. Натрий және калий нитраттары шыны қайнатуда, тағамдарды консервілеуде қолданылады. Оқ-дәрі алу үшін калий нитратынан KN03, күкірттен және көмірден тұратын коспа жасайды. Күміс нитраты AgN03 (ляпис деп те аталады) медицинада, затты күмістеу үшін және химиялық лабораторияларда хлор ионын табуға, анықтауға пайдаланады. Нитраттар — өсімдікке топырақтан үстіңгі қоректендірумен бірге түсетін азот қышқылының тұздары. Топырақта бұл минералдың жетіспеушілігімен, тіпті ең қарапайым егін туралы ұмыта аласыз. Біздің топырағымыз тым нашар, сондықтан тыңайтқыш болмай қоймайды. Егер доза дұрыс таңдалса және егін уақытында жиналса, азотты қосылыстар өсімдіктерге толығымен сіңіп үлгереді. Бірақ азықтандыруды уақытын кешіктіру, піспеген жемістерді жинауға асығу, ұсынылған дозалардан асып кету, көкөністердегі нитраттар қауіпсіз концентрациядан асып түседі.
Нитраттармен уланудың белгілері: құсу, диарея, еріннің цианозы, жүрек жұмысының үзілуі. Алғашқы белгілерден кейін келесілер тез дамиды: қан қысымы төмендейді, бас ауруы күшейеді, конвульсиялар пайда болады, сана бұзылады. Жедел интоксикациядан басқа, дәрігерлер созылмалы процесті де атап өтеді, атап айтқанда, азотты қосылыстары бар көкөністерді үнемі жеп отырсаңыз, асқазан-ішек жолында нитрозаминдер — улы канцерогендер қалыптаса бастайды. Алдымен олар созылмалы шаршау және авитаминоз белгілеріне ұқсас белгілерді тудырады: тұрақты бас аурулары; бас айналу; көздің қараюы; жалпы әлсіздік және апатия. Ұзақ мерзімді перспективада олардың қайтымсыз салдары мен зияны бар. Нитраттармен улануды қалай болдырмауға болады: жылыжай көкөністерін көп пайдаланбаңыз, топырақ қиярлары мен қызанақтар толық піскенше күтіңіз, ерте қарбыз сатып алмаңыз, өйткені тәжірибе көрсеткендей, олар тек тамыз айының ортасында піседі. Үстел үстіне қояр алдында көкөністерге көбірек назар аударыңыз. Мысалы, көкөніс салатын маймен ғана емес, лимон шырынмен де дәмдеңіз. Соңғысы қауіпті азотты қосылысты бұзатын С витаминінің шок дозасын қамтиды. Түбірлік дақылдарды мұқият жуып, қабығын аршып, суық тұзды суға батырыңыз. Небәрі жарты сағатта көкөністегі нитраттардың концентрациясы 25%-ға төмендейді. Кабачки, гүлді қырыққабат және брокколиге қайнаған су құйып немесе қайнаған суға 5-10 минут қайнатыңыз. Сондай-ақ нитраттардың құрамын өлшеуге арналған арнайы құрылғы, нитрат өлшегіш бар, бұл экспресс нәтиже бере алатын шағын құрылғы. Зондты жеміс целлюлозасына батыру жеткілікті, құрылғы бірден түсті сигналмен жауап береді: жасыл — оны қауіпсіз жеуге болады, сары — көкөністер мен жемістердегі нитраттардың концентрациясы шегінде, қызыл — денсаулыққа қауіпті.
Мұндай құрылғы өзіміздің Ордабасы ауданында «ЮгВет Сервис» филиалының зертханасында бар, ауданның кез келген тұрғыны зертханаға экспресс талдауға келе алады. Және де бұл зертхана қызметкерлері үнемі Орталық базар өнімдерін тексерістен өткізіп, оларға анықтамалық қағаздарын беріп отырады. Нитраттар өсімдіктердің белгілі бір жерлеріне жиналу қасиетіне ие. Көбінесе бұл жеміс пен көкөністің қабығы, тамыры не өзегі болады. Осы жерлерді кесіп, тамаққа қолданбасаңыз, нитрат пен басқа улы заттардан сақтана аласыз.
Нитраттар орамжапырақтың сыртқы қабаты мен өзегіне, тамырына жиналады екен. Сәбіз бен қызылшаның ортасындағы өзегі жиі жағдайда ағарып, кейде жасыл түске боялады. Дәл осы жерге улы нитраттар жинақталады. Қияр мен шалғам (редис) сынды көкөністердің ұштарын 1 сантиметрге кесіп, сыртқы қабығын ашыған жөн. Себебі бұл көкөністердің нитраттары дәл осы жерлерде жинақталады екен. Қызанақты жей беруге болады. Тек оның үстіндегі және астындағы жасыл өскінді алып тастаған жөн.Ас көк, салат жапырақтарының сабақтарын, тамырларын тамаққа қоспай, алып тастаңыз.
Сондай-ақ көкөніс пен жемістерді әзірлеуде де кейбір ережелерді сақтасаңыз, нитраттардың асыңыздағы шамасын барынша кеміте аласыз.
Көкөніс пен жемістерді мұқият жуу керек екені бәрімізге белгілі. Бірақ осыдан кейін оларды ас содасы қосылған суда жуатын болсаңыз (1 литр суға 1 ас қасық ас содасын қосыңыз), ондағы нитраттарды кемітесіз. Сондай-ақ көкөніс пен жемістерді әзірлеу немесе жеуге дейін 15 минут таза суға салып қоюға болады. Бірақ 15 минуттан асырмаңыз, бұл ондағы дәрумендерді де шайып тастай алады. Әрине көкөністерді жылулық өңдеуден өткізу, яғни пісіру, ондағы улы заттарды өлтіреді. Мысалға піскен сәбізде нитраттар жартылай кемиді, ал қызылша мен картоп піскен кезде улы заттардың 20 пайызын жоғалтады.
Көкөністерді пісіру барысында олар салынған суды қайнаған кезде ауыстырған жөн. Себебі алғашында ең көп нитраттар бөлінеді.
Сондай-ақ буда пісіру немесе майда қуыру көкөністердегі нитраттар шамасын 10 пайызға дейін кемітеді. Нитраттардың кері әсерімен С дәрумені күреседі екен. Сондықтан осы дәрумен рационыңызда көп болғаны дұрыс. Оған қоса дәрумендер жинағын қабылдасаңыз да артық емес. Әрине көкөніс пен жемістерді сатуға арнайы рұқсаты бар дүкендерден алған дұрыс.
II.ТАРАУ. Нитраттарды анықтау және олардың адам организміне зияны
Нитраттар — бұл азот қышқылының тұздары. Біздің әрекеттерімізге қарамастан, олар топырақта болды, болады және болады. Өсімдіктер үшін азот қышқылы тұздары маңызды құрылыс материалдарының көзі болып табылады, сондықтан оларды қуана жинайды. Топырақта нитрат көп болса, дақыл соғұрлым бай болады. Нитраттар қалыпты мөлшерде адамдар мен жануарларға зиян тигізбейді, бірақ өнімдердегі олардың нормасынан асып кету ауыр ауруларға әкелуі мүмкін.
Нитраттардың құрамын жинап, немесе дүкенге барғаннан кейін, нарыққа шоғырлануын анықтау оңай, бірақ, өкінішке орай, мұндай мүмкіндік жоқ. Олардың санын анықтау үшін көрсеткіш жолақтарын пайдалану ұсынылады.Сонымен қатар сіз артық нитраттың мазмұны бар жеміс-жидек пен түйнектердің тек бір сыртқы айқын белгісі деп айтуға болады: олардың мөлшері. Олар неғұрлым көп болса, осы зиянды заттардың жоғары концентрациясы ықтималдығы артады, және бұл өнімдерді таңдағанда ескеру керек.
Зерттеушілер АҚШ, Германия, Чехословакия, Ресей Эмбриондарды дамытуға, теріс жүйке және жүрек-қан тамырлары жүйесіне әсер етуі, нитраттар мен нитриттер адамдардың метгемоглобинемия индуцируют асқазанның қатерлі ісігі құрылды. Метгемоглобинемия — оттегі асыруға қабілетсіз methemoglobin қан гемоглобин беру туындаған оттегінің тапшылығы (гипоксия), Метемоглобин нитрит қанға енген кезде пайда болады. Аурудың таралуы тыныс алудың, тахикардияның, цианоздың ауыр жағдайларда — сана жоғалуымен, конвульсиямен, өліммен сипатталады.
Улану судың және нитраттардың немесе нитраттардың жоғары құрамымен өсімдіктер мен жануарлардан алынатын өнімдерді пайдаланумен болды. Өмірдің алғашқы айларындағы балалар нитраттарға аса сезімтал. РД Габович, шетелдік көздерден сілтеме жасай отырып, көкөніс шырындарымен және нитраттардың көп мөлшері бар көкөністермен, әсіресе сәбіз шырынынан балалардың улануын баяндайды. Зарарлау көзі дайын болғаннан кейін 1-2 күн ішкен шырын болды. 1 литр шырынды 770 мг нитриттерге жинақталған.
Егер аналар жоғары қоректік көкөністерді пайдаланса, нитраттар емшек сүтіне енеді: сүт безі нитраттарға кедергі болмайды. Ана денесінде нитраттардан қорғау механизмі бар, бірақ оның мүмкіндіктері шектеулі. анасы нитраттар жоғары тағамдарды (қырыққабат, сәбіз, қияр, кәді, фенхель, шпинат) тұтынады болса, онда олар сөзсіз емшек сүтіне түседі. Баланың қарсы нитратының механизмдері бір жылға ғана жасалады.) Нитраттар емшек сүтіне де, сиыр сүтіне де енеді. Е.И. Мишустиннің хабарлауынша, сиырлар сүрлеммен қоректеніп, оның килограммында 21 грамм нитраттар сақталған кезде, 1 литр нитрат сүтінде шамамен 800 мг болатын. Суда және азық-түліктегі нитраттың жоқтығынан адамдар мұндай сүттің күнделікті тұтынуы 1 кеседен аспауы керек.
Ересектер үшін нитраттардың өлімтал дозасы 8-тен 14 грамға дейін, 1-ден 4 г нитраттарға ие болғанда өткір улану орын алады. нитраты тыңайтқыштарды шамадан тыс пайдалану 60-жылдардың негізгі қауіп қазір метгемоглобинемия саналады, зерттеушілер асқазан-ішек жолдарының, әсіресе ісік аурулары, негізгі қауіп қатерлі ісігі деп ойлаймын. Нитриттердің қатысуымен канцерогенді нитрозамидтер мен нитрозаминдер асқазанның немесе ішектегі іс жүзінде кез келген өнімнен синтезделуі мүмкін. Колумбияда асқазан қатерлі ісігі, атрофиялық гастрит және нитраттардың жоғары мөлшерін су құдықтарымен тікелей байланыстылығы анықталды. Чили мен Венгрияның түрлі аудандарында пайдаланылатын азот тыңайтқышын және асқазанның қатерлі ісігі өлімінің арасындағы байланыс анықталды. Англияда, Виссопе, дәрігерлер ауыз суда нитраттардың үлкен саны — литріне 90 мг болатын қатерлі ісік ауруларының жоғары екендігін қарастырады.
Өзара қарым-қатынастардың бұзылғандығын балалардың физикалық дамуының дисгармониясы байқалады. Бұл бұзылулардың себебі нитраттармен ұзақ уақыт бойы мас болу керек. 5 жастағы ұлдардың физикалық дамуын бағалау нитраттардың құрамын ұлғайтатын ауыз суы өсудің шамалы өсуіне әкеліп соқтырды және оларда дене дамуы нашарлады. 6 жасқа толмаған және дене кемістігі бар балалардың саны артуда. Қыздарда бұл процестер аз байқалады: тек 6 жасында ғана физикалық дамудың нашарлауымен салмаққа қол жеткізу үрдісі байқалды.
Химияландыру өсуде, әсіресе 7-14 жас тобында туберкулез ауруының таралуы артады. Бұл аурудың негізінен өкпелік нысандары болып табылады. Ересектер балалардан аз зардап шегеді, бірақ барлық аурулар. Тыныс алу жүйесінің ауруынан созылмалы бронхит басым, қан айналым жүйесінің артериялық гипертониясы, ал кіші жастағы субъектілердің ауру көрсеткіші қаншалықты жоғары.
Жедел улану кезінде нитраттар әртүрлі ауырлықтағы адамға метгемоглобинемияны өлімге әкеледі; созылмалы улану — асқазанның қатерлі ісігі, орталық жүйке жүйесінің қызметі мен жүрек қызметінің белсенділігінің өзгеруі. Барлық көкөністер мен жемістер нитраттардың әр түрлі мөлшерін жинақтай алады. Бұдан да көп — жасыл жапырақтар немесе олардың жапырақшалары тамаққа баратын жасыл мәдениеттерде: салат, цилантро, аскөк, жасыл пияз, сонымен қатар үстел қызылшасы.
Енді бірде жемістер мен көкөністерді бірден жеуге болмайды.
Қарбыз мен қауын құрамындағы нитраттың салыстырмалы түрде аз мөлшері, мысалы, олардың улануы, көп жеуге болатындығынан ғана болады. Ал ересек адам үшін норма күніне 325 мг нитрат құрайды. Бала үшін бұл аз.
Дәл есептеу өте қиын. Рұқсат етілетін тәуліктік доза дене салмағының әр килограмына 5 мг құрайды. Нитраттардың құрамы өсімдіктің әр түрлі бөліктерінде әр түрлі: олардың көпшілігі сабақтарында, діңгектерінде, жапырақтары жапырақшаларында және тамырларында; жапырақ пышақтарында аз, ал тамырлы дақылдарда, тұқымдар мен жемістерде аз. Сондықтан, көкөністер мен жемістерді өңдеу кезінде мен мыналарға кеңес беремін:
-Қиярды тазартып, құйрықты кесіңіз;
-Қиярда тамырдың үстіңгі және астыңғы бөліктерін кесіп тастаңыз;
-Қырыққабат жоғарғы (жапырақты) жапырақтардан тазарып, сабақты кесіп тастайды;
-Сквошта үстіңгі бөлікті бағанаға іргелес етіп қырқыңыз;
-Кабачковте теріні кесіп тастаңыз.
Картопты, қызылшаны, сәбізді, шведті, қырыққабатты мұқият жуып, тазартып, ондағы нитраттың мөлшерін едәуір төмендету жеткілікті! Егер сіз шыдамдылық танытып, оларды бір немесе екі сағат бойы ағынды судың астында ұстасаңыз, шоғырлануды одан әрі төмендетесіз.
Біз картопты дайындауды шештік бе? Нитраттардың тек бесінші бөлігі ғана қалады, олардың пісірілген шведте және қызылшадағы мөлшері олардың жартысына дейін төмендейді. Айтпақшы, нитраттардың көпшілігі алғашқы он бес минут бойы сорпаға кіреді, сондықтан сорпаны төгу керек. Бірақ көкөністерді қуырып, бұқтырғанда нитрат мөлшері азаяды. Маринадталған, тұздалған маринадталған көкөністер мен жемістер, мысалы, сарымсақ, балдыркөк, аскөк тұздыққа қосылмаған жағдайда, жетпіс пайызға дейін «жойылады».
Тағы бір кеңес: тұтас көк жеп, оны ұсақтап алмауға тырысыңыз — кесілген, сынған, жыртылған жапырақтарда нитраттардың тез жиналуы байқалады. Біздің елімізде тамақ құрамында нитрат тұздарының болуы туралы ШРК (шекті рұқсат етілген концентрация) бар. Егер көкөністер мен жемістердегі нитраттың ШРК мөлшері нормадан жоғары болса, онда мұндай өнімдерді жеуге болмайды. Химиялық талдаусыз нитратты көкөністерді тану қиын, тек қою қара жасыл (кейде көгілдір) жапырақ түсі мұны көрсетуі мүмкін.
Нитраттың ШРК мөлшері әр түрлі дақылдар, әр түрлі өсу жағдайлары (жылыжай, ашық жер) үшін бөлек есептеледі және айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Тұтастай алғанда, жылыжайлар мен жылыжайлардың өнімдері ашық топырақтан алынған аналогтарға қарағанда нитрат көп болып келеді. Ерте сұрыпттардың сәбізі мен қырыққабатында кейінгі сұрыптармен салыстырғанда нитраттар көп. Жапырақты көкөністер мен қауын өнімдері азот қышқылының тұздарын мүмкіндігінше жинайды. Жеміс топыраққа қаншалықты жақын болса, ондағы нитрат көп болады.
Сондықтан нитраттардың көпшілігі тамыр дақылдары мен жасыл жерлерде жиналады. Көкөністер жемістерге қарағанда көбірек нитраттар жинай алады. Кейбір жемістерде нитраттар мүлде жиналмайды (мысалы, апельсин мен лимон). Олардағы С дәруменінің жоғары мөлшері нитраттарды қауіпсіз қосылыстарға бөледі. Дәл сол себепті пияздың құрамында аз мөлшерде нитрат бар. Дәнді дақылдар дәнінде зиянды заттар жоқ (бидай, қара бидай, қарақұмық және т.б.). Олар жапырақтары мен сабақтарында қалады.
Қауіпсіздік шаралары:
Дачалар мен бақшаларда көкөністер өсіру кезінде сіз түпкілікті өнімдегі азоттың аз мөлшеріне ұмтылуыңыз керек. Ол үшін сіз белгілі бір ережелерді сақтауыңыз керек:
-
Қорғалатын жерден ашық жерге артықшылық беру;
-
Көкөністер мен картоп өсіру кезінде азотты, әсіресе нитрат формаларын, тыңайтқыштарды асыра пайдаланбаңыз. Натрий, калий, кальций және ішінара аммоний (аммоний) нитраты аз мөлшерде және жаздың бірінші жартысында ғана қолданылуы керек;
-
Егер азот тыңайтқыштарын жасау қажет болса, піскен көкөністерді алып тастап, келесі жинауды тамақтанудан бірнеше күннен ертерек жоспарлаңыз.
-
Өзіңізді және отбасыңызды нитраттың әсерінен қорғау үшін көкөніс өнімдерін тұтыну кезінде осы ұсыныстарды орындаңыз. 5.
Піскен жемістерді жеуге болмайды. Піскен көкөністер мен жемістерде піскенге қарағанда нитраттар көп. Көкөністер мен жемістерді сақтау нитраттарды бұзбайды, егер олар жаңа піскен жемістерде болса, олар қайта өңделген болады. Кептіру нитраттардың мөлшерін арттырады. Көкөністер бар, оларда нитраттар тек жоғарғы жапырақтарда ғана емес, сонымен қатар ішке жиналады (мысалы, қырыққабат). Ешбір жағдайда қырыққабат сабағын жеуге болмайды, өйткені ол зиянды заттардың көп бөлігін жинайды.
III. Өнімдегі нитрат мөлшері келесі жолмен анықталады
Нитраттар өлшегішін (нитратометр) қолдана отырып, жемістер мен көкөністердегі нитраттарды анықтау өте қарапайым. Сезімтал сенсор құрылғыда бағдарламаланған өнімдердің тізімінен таңдаған көкөніс немесе жеміс целлюлозасына түседі. Өлшеу нәтижесін талдау бірнеше секундтан кейін жүреді. Нәтижесінде құрылғы тиісті жарықты көрсететін, өнімнің қауіптілігі немесе қауіпсіздігі туралы сандық мән береді.
1. зертханалық талдау (бұл күнделікті өмірдегі ең дәл, бірақ практикалық емес әдіс);
2. бір реттік тесттер;
3. бірнеше талдауларға арналған құралдар (күнделікті өмірде ең ыңғайлы нитрат тестерлері немесе нитратомерлер).
Жасыл өнімдерде нитраттардың көп болуы минералды азот тыңайтқыштарының шамадан тыс қолданылуына тікелей байланысты. Бірақ көң сонымен қатар панацея емес — бұл мөлшерден асып кету керек, ал көкөністер нитратқа айналады. Көкөніс дақылдарында азот қышқылының қажетсіз тұздарының жиналуы сонымен бірге жарықтандырумен байланысты: көлеңкеде және бұлтты күндерде олардың концентрациясы артады. Нитраттар суда оңай ериді және топырақ ылғалымен кез-келген бағытта жылдам қозғалады, кейде өзен суын ластайды. ұңғымалар және басқа да су қоймалары. Кейбір нитраттар мен нитриттер — калий нитраты және натрий нитраты, табиғи химиялық қосылыстар — ветчина, салями, бекон және ірімшіктердің кейбір түрлерінде зиянды бактериялардың таралуын тежейтін тамақ өнеркәсібінде рұқсат етілген консерванттар.
Кейбір өнімдердегі нитраттың рұқсат етілген шоғырлануы
Қорытынды
Әрине, біз өзімізді нитраттардан толықтай қорғай алмаймыз. Нитраттар бүкіл тірі организмдерде кездеседі. Біздің жүргізген тәжірибемізде, күз мезгілі болғандықтан барлық көкөністер мен жемістерде нитрат мөлшері аз болып шықты. Бірақ құрамында нитраты бар өнімдерде олардың санын азайтуға болады. Оның ішінде, күнделікті рациондағы сүт өнімдері (сүт, сүзбе), өсімдік майы, тұтас нан, сүт қосылған көк шай.
Нитраттардың уыттылығы, олардың организмде жинақталуы A, B, C, E дәрумендерін төмендетуі мүмкін. Бірақ өзіңізді нитраттардан қорғаудың ең сенімді әдісі — мезгіл-мезгіл көкөністер мен жемістерді жеу. Ерте мезгілде сатылымға шыққан көкөністер мен жемістерде нитрат мөлшері анағұрлым көбірек болады.
Нитратты алмастыруға немесе топырақты құнарландырып, өнімді көп мөлшерде алу үшін «биологиялық табиғи тыңайтқыштар» яғни, «малдың қиы» немесе көңді пайдалансақ болады. Күз мезгілінде және ерте көктемде егін алқабына көң тастап, топырақты табиғи тыңайтқышпен байытамыз. Көң топыраққа сіңіп,өз бойынан оттек /кислород/ бөледі. Мұндай топырақта өскен өнім сапасы жақсы және көп өнім алуға болады.
Сонымен қатар, «Биогумус» шұбалшаңдар арқылы топырақты тыңайта аламыз. Жауын құрттар, топырақты антибиотиктер, аминқышқылдарымен және ферменттермен байытады. Ондай топырақта өсімдіктердің әр түрлі аурулардан, сарғаю,қурауы азаяды. Өнім көбейеді, тамыр жүйесі жақсы дамиды және өнім құрамында нитрат мөлшері азаяды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Бірімжанов Б.А. Жалпы химия — Алматы,
1995. 2. Аханбаев К.А. Химия негіздері.
Алматы,1985. 3. Чертков И.Н., Лаврентъева А.В., Понтак Л.С. Самостоятельная работа учащихся с учебником. //Химия в школе, 1989. -№4. – С.49-53.
4.Нугуманов И. Химический язык и обучение химии.-Алматы,1992.-84с.
5. Нугуманов И. Язык химии и основы его функционирования в процессе обучения: афтореф. … док. пед. наук.
6. Нугуманов И. Проблемы терминологии в преподавании химии в казахской средней школе. дисс. … канд.пед.наук.-М.,1996.-162с.
7. Нұрахметов Н.Н., Сарманова К.А., Жексембина К.М. 8-сынып Химия оқулығы, Алматы; Мектеп,2004ж.-224б.
8. Нұғыманов И., Жұмаділова Р. Химия: Жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбына арналған байқау оқулығы.- Алматы: Білім баспасы, 2003.-256б.
9. Шоқыбаев Ж.А., Габрелиян О.С. Химия. 8-сынып оқулығы. – Алматы: Дәуір : Дрофа, 2006. –170б.
10. Мансұров Б.А. Органикалық химия. 10-сынып оқулығы.- Алматы: Атамұра,2004.
11.https://massaget.kz/kyizdarga/kulinariya/16620/
12.https://vsaduidoma.com ›
