Наурыз қазақ даласында ежелден келе жатқан мейрамның бірі. Омар Һайям, Әбу Райхан әл-Бируни сияқты әйгілі тұлғалардың шығармаларында Шығыс халықтарының Ұлыстың ұлы күнін қалай атап өткендігі жазылады. Ықылым замандарда бұл күні әр жерге от жағып, отқа май құю, жаңа өнген жеті дәнге қарап болашақты болжау, ескі киімдерді тастау, ескірген ыдыстарды сындыру секілді дәстүрлер болған. Ал қазақ халқының ежелгі танымы бойынша бұл күні даланы Қыдыр аралап, әр үйге бақ-береке тілейді. Наурыз мейрамы қарсаңында жеті түрлі дәмнен наурыз-көже пісіріп, оны халыққа тарату үрдісі ел ішінде әлі де сақталған.
Кеңес өкіметі заманында Наурыз мейрамын тойлауға тыйым салынғанымен, Ұлы даламыздың әр жерінде бұл күнді атап өту ұмытылмаған. Тіпті ел басына күн туған қиын-қыстау кезеңде де ел Ұлыстың ұлы күнін атаусыз қалдырмаған. Мұны сол заманды көзімен көрген қариялардың естеліктерінен білуге болады. Бұл күнде 110 жасқа келіп отырған Жамбыл ауданы Аса ауылының тұрғыны Күлбарам Сүгірова Наурыз мерекесінің ашаршылық кезінде де тойланғанын айтады. Көпті көрген кейуана өзі куә болған аумалы-төкпелі заманды еске алып, тарих қойнауына кеткен жылдардан естеліктер айтты. Наурыз мейрамын сол заманда елдің қалай атап өткені туралы әңгімеледі.
—Біз қиын-қыстау заманда өмір сүрдік. Аштықты да, соғысты да көрдік. Тылда ер-азаматтарменбіргееңбекеттік. Солзаманда да қазақтарата-бабаларынанмұраболыпқалғансалт-дәстүрлерін, әдет-ғұрыптарынкөздіңқарашығындайсақтайтын. Мен өзімқырғызелініңқызымын. Біраққазақ пен қырғыздыңнегізіненсалт-дәстүрлеріұқсас, діні де бір. Тілдері де түсінікті. Мен есбілген 1920 жылдарданберіНаурызмейрамытойланатын. Өйткенісолкездегіхалықтыңтүсінігіндежыл басы – Наурызболатын. Олкездеқарашахалықұлттыққұндылықтарды, салт-дәстүрлердіНаурызмейрамыарқылыдәріптейтін. Олкездежұрттыңбәрібіржергежиналып, барлығыбіркүндеНаурызмерекесінатапөтетін. Жетітүрлідәмненнаурызкөжеәзірлеп, елгетарататынбыз. Аштықкезінде де Наурызаталыпөтті. Адамдартапқан ас-ауқатынбір-бірінеұсынатын. Адамдардыңбәрібірдейемес, әрине. Кейбірбайларқойсойса, жоқадамдаркөжеістейтін. Жүгерініалдымендиірменгежаратын, содан оны түйіп, кебегінжелгеұшырып, көжегеқосатын. Бидайдықолдиірменгетартып, келігетүйіп, дәуқазанғасалып, түктепқуыратын. Жасымықдегенболатын. Өзімиясекілді. Біздерсонықосатынбыз. Түктаппағаныбірқазанбыламықістепберетін. Ал ендібүгіндеелдіңбәрібірдей. Не керек, барлығы бар.
Наурызмейрамықазақдаласындабұрыннан бар. Наурыз – олжаймерекеемес, ол – ата-баба дәстүрінеқұрметпенқараудыүлгіететінүлкенмейрам. Барлығымызғаортақмереке», — дедіөзәңгімесіндеКүлбарамәже.
Ғасырдан да ұзақжасағанәженіңәңгімесіненсолкезеңдердегісуреттікөріпқанақоймай, елдіңсалт-дәстүргедегенқұрметін де аңғаруғаболады. Әйтпесе, «Балапанбасымен, тұрымтайтұсыменкеткен» керзамандамерекеніатапөтпектүгілі, әркімөзбасыменқайғыболғанедіғой. Соғанқарамастан, Ұлыстыңұлыкүнінұлықтағанелдіңбұлкөрегендігіерлікболатын. Біз де мұныеркіндіктіаңсағаната-бабалардыңұрпағыныңалдындағыадалдығы мен даналығыдептүсіндік.
Хамит ЕСАМАН
«Egemen Qazaqstan»
Жамбыл облысы
