Домбыра – қазақтың ұлы аспабы
Қадыр Мырза-Әлі
«Домбыра»
Екі ішектің бірін қатты, бірін сәл-сәл кем бұра.
Қазақ нағыз қазақ емес,
Нағыз қазақ – Домбыра!
Білгің келсе біздің жайды содан сұра тек қана,
Одан асқан жоқ шежіре,одан асқан жоқ дана.
Домбыра – қазақ халқының ежелден келе жатқан ерекше музыкалық аспабы. Оның екі ішекті, үш ішекті және алты ішекті түрлері бар. Сонымен қатар шанағының пішініне қарай: қалыпты домбыра, кең шанақты домбыра, қос мойынды домбыра, жез қоңыраулы домбыра сияқты түрлері кездеседі. Әр домбыраның үні өзіне тән әуезді болып келеді. Домбыра еліміздің әр облысына қарай аймақтық түрлерге бөлінеді. Айталық:
[1] Жетісу домбырасы — Алматы, Жетісу, Қырғызстанмен шекаралас аймақтардың өнерпаздары мен күйшілері қолданады екен.
Қарағанды, Ақмола, Павлодар мен Семей облыстарында Төртқұлақ (Арқа) домбырасымен өнер көрсетеді.
Батыс домбырасы (Құрманғазы үлгісі) домбыраны Батыс Қазақстан — Атырау, Орал, Ақтөбе, Маңғыстаулық өнерпаздардың жан серігі деуге болады.
Шығыс домбырасы (Семей үлгісі) Шығыс Қазақстан — Семей, Өскемен халқына жақсы таныс.
Сыр өңірі домбырасы — Қызылорда, Арал маңыөнерпаздары мен өнер сүйер қауымының сүйікті аспабы. [1]
Домбыраны меңгеру – үлкен өнер. Қазақтың әр қызы мен жігіті домбыра шертуді білген. Домбыра тарту екі негізгі стильге бөлінеді: шертпе күй және төкпе күй. Шертпе күйдің әуені баяу, сырлы болса, төкпе күй екпінді, шапшаң орындалады.
Домбыра – ата-бабамыздан келе жатқан асыл мұра. Биыл қазақ музыкасының дара тұлғасы Нұрғиса Тілендиев атамыздың 100 жылдығы аталып өтті. Ол домбыраның үнін ерекше жеткізе білген. Ал күйдің атасы – Құрманғазы Сағырбайұлы, оның шәкірті – Дина Нұрпейісова. Олар қазақтың күй өнерін кеңінен насихаттап, биік деңгейге көтерген.
Мен де домбыра шертетін болғандықтан, осы аспаптың әуені маған өте жақын. Домбыраның үні көңілімді көтеріп, қазақтың бай мәдениетін сезінуге мүмкіндік береді.
Домбыра – халқымыздың рухы, жүрегінің үнін жеткізетін қасиетті мұра. Оны қадірлеу – әр қазақтың парызы.
ЖАҢБЫРБОЛАТ Ерасыл
Алматы облысы, Қарасай ауданы, Үштерек ауылы
«Үштерек ауылындағы №2 орта мектебі» КММ 7 «В» сынып оқушысы
Шығармашылық жетекшісі:
ЖАҚСЫЛЫҚ Айгерім Алдабергенқызы
Пайдаланған дереккөзі:
- [1]https://kk.wikipedia.org/wikiдомбыра
- Домбыраның суреті:https://aqmeshit-aptalygy.kz/ruhani-jangyru/dombyra-qalaj-pajda-boldy
